Абай Құнанбаев өмірі
- Абайдың қара сөздері
- Абайдың азан шақырып қойған аты – Ибраһим.
- Әжесі Зере сүйікті немересін Абай, яғни сүйкімді деп еркелеткен. Осыдан кейін ел арасында шын аты аталмай, Абай атанып кетеді.
- Абай он екі жасында Семей қаласындағы Ахмет Риза медресесіне түседі. Онда 3 жыл оқиды. Медреседе оқып жүріп 3 айдай орыс мектебінен дәріс алады. Абай араб, түрік, парсы тілдерінде үйренеді.
- Абай Құнабаев Н. Долгополов досымен бірге.
- Абай орыс әдебиетімен Пушкин, Лермонтов, Достоевский, Бели н ский, Добролюбов шығармаларымен танысады. Әсіресе Пушкин мен Лермонтовтың шығармаларын сүйіп оқыған.
- Абай қоғам өміріне, ел басқару ісіне араласты. Абай кез келген істің мәнін бейбіт түрде шешті.
- Абайдың әкесі - Құнанбай. Құнанбай Өскенбайұлы 1802 жылы өмірге келеді. Ол халық арасында өте беделді, абыройлы, әділ би болған. Ол 81 жыл ғұмыр кешкен. Құнанбай ел ішінде қажы атанған.
- Семей өңірінде Құнанбай қажының мешіті орналасқан.
- Абайдың әжесі - Зере Абайға халық қазынасынан нәр беріп, бойына ізгілік шуағын сепкен, білімге итермелеген ұлы ұстаз, тәлімгер, ана.
- Анасы Ұлжан – ұстамды, мейірімі мен ақылы мол дана кісі болған.
- Зере әже көңілі кең, жүрегі нәзік адам болған. Абай әжесін қатты жақсы көреді. Күндіз де, түнде де ертегі айтқызады.
- Абай әжесімен бірге:
“ Е-е.. Бұлдыр-бұлдыр күн өткен,
Бұрынғыда кім өткен?”– деп бастап, әңгіме сұраған тілегін осылайша бастайтын.
Пушкиннің “Евгений Онегин”қазақ тіліне аударады, әрі өзі “Татьянаның хаты” атты ән шығарды.
- Біржан сал, Ақан сері, Жаяу Мұса, Тәттімбет сияқты сазгердердің маржан мұраларынан сусындап, әншілік-күйшілік өнерді ерекше бағалаған. Әнге, өнерге жаны құмар болған.
- Абай күйлері : “Торы жорға”, “Май түні”, “Абай желдірмесі”.
- Абай әндері : “Көзімнің қарасы”, “Айттым, сәлем, Қаламқас”, “Сегіз аяқ”, “Қор болды жаным”.
Абай Құнанбайұлының 1890-1898 жылдар аралығында жазылған 45 қарасөзі бар
Қара сөз - көркем әдебиеттің үлкен бір саласы.Қара сөздің өлеңге қарағандағы айырмасы онда сөз ырғағы еркін, онда белгілі бір өлшемдер сақталмайды .
Абайдың көркемдік, әлеуметтік гуманистік және дінге көзқарастары терең білінген еңбегі - қара сөздері. Абайдың қара сөздері (Ғақлия) - ұлы ақынның сөз өнеріндегі көркемдік қуатын, философиядағы даналық дүниетанымын даралап көрсететін классикалық стильде жазылған прозалық шығармасы
Жалпы саны қырық бес бөлек шығармадан тұратын Абайдың қара сөздері тақырыбы жағынан бір бағытта жазылмаған, әр алуан. Оның алты-жеті үлгісі қысқа болса, қайсыбіреуі мазмұн , тақырып жағынан өзгешелеу, ауқымды болып келеді. Абай өзінің қара сөздерінде шығарманың ажарына ғана назар аударып қоймай, оның тереңдігіне, мәніне зер салған.
Қара сөздерінің бірнешеуі ең алғаш 1918 ж. Семейде шыққан "Абай" журналында жарық көрді. Кейіннен, Абайдың қара сөздері орыс , қытай , француз , т.б. көптеген әлем тілдеріне аударылды.
Абай қара сөздерінің тақырыптары қандай?
-Өмірбаяндық -1-сөз
- Халықтарды салыстыру- 2-сөз
-Қазақ сахарасын билейтін әкім, тергеуші, сот жайында-3-сөз
-Күлкі туралы ойлаған ойы, сыны- 4 сөз;
-Қазақтың мақал-мәтелдері туралы-5,24,29-сөздері;
- Ел мінезін суреттеу-6,8,9,10,14,19,21,22,23, 26,29,30,33,39,40,41,42,43 сөздері;
- Жас баланың психологиясын талдаған- 7- сөз;
- Білім , ғылым, өнер туралы- 18,25,31,32-сөздері;
- Дін, мораль, тәрбие жайында ойлар: 12,13,16,27,28,35,36,38,45- сөздер;
-Адамгершілікке , ар-ұят мәселелері- 11,15,17,18 –сөздері;
-Өмір туралы толғаныстар: 20,34- сөздер;
-Нақыл сөздерлен тұратын қарасөзі-37 –сөз .
Абай қара сөздерінің ерекшеліктер і қандай?
-Сөйлемдері қысқа, мағынасы терең; -Ой саларлық , ғибрат беруді көздей құрылған; -Қарасөздерінің көпшілігінде философиялық сұрау беріп, сол сұрауға өзі жауап беруге тырысады; -Кейбір қарасөздері өзімен-өзі кеңесу, ой- пікір білдіру үлгісінде құрылады.
Жаңа мәлімет:
Қазақстанның тарихында тұңғыш рет хәкім Абайдың қара сөздері эксклюзивті басылым болып шық қан . Шектеулі данамен жарық көрген кітаптың мұқабасы терімен түптеліп, күміспен күптелген . Ал басылым беттері ескірмейтін арнайы қағаздан жасалған. «Абай» кітабының эксклюзивті нұсқасы Польшада басылды. Оның бірнеше себебі бар. Біріншіден, бұл кітаптың әрбір беті жібек жіппен тігіліп, дөңес қалыпта түптелген. Ондай технологияны Қазақстан да, көрші Ресейде де жасай алмайды. Екіншіден, «Nobel paper» үлгісіндегі ескірмейтін қағаз бізде жоқ. Оны тек Еуропада ғана кезек-кезекпен алады. Бұндай қағаз уақыт сынына шыдап, еш сарғаймайды. Кітаптың мұқабасын басқан кезде, біз қазақ қолөнерінің айшықты нақыштары - түйетабан, қошқармүйіз сияқты ою-өрнектерді жан-жақты зерттеп, арнайы бастырмаларды шығару арқылы былғарыға бас ылған . Бәріңіз білесіз, ерте заманнан бері қазақ халқы үшін күмістің орны бөлек болған ғой. Сондықтан кітаптың сырты мен ішін күміспен күптеп көмкер ген . Қазақстан Тәуелсіздігінің 20 жылдық тарихында бұндай басылым алғаш рет жарыққа шығып отыр .
Қорытынды:
Сонымен, ұлы кемеңгер, ойшыл Абай ақынның сөздері халқы үшін, халқының пайдасы үшін жазылған мол мұра боп, кейінгі ұрпағына адасқанда жол сілтер, шөліркесе сусын болар мәңгі өлмес, өміршең дүниелер боп, ұрпақтан- ұрпаққа жалғасып келеді.
Ақын Сұлтанмахмұт Торайғыровтың «Асыл сөзді іздесең, Абайды оқы, ерінбе» деп, кейінгілерге қалдырған өнегелі сөзінің өзінен көп сырды аңғаруға болады.
Абай шығармаларын оқып, қажетімізге жаратсақ, ол біздің ақын рухына деген құрметіміз болмақ
Үй тапсырмасы:
Абайдың қалаған бір қара сөзін жаттап айту . « Абай - қазақтың бас ақыны» тақырыбында ойтолғау.
