КЕСТЕ ӨНЕРІ
БИСЕНОВА САУЛЕ МОЛДАБАЕВНА
Қызылорда облысының білім басқармасының Қызылорда қаласы бойынша білім бөлімінің С.Сейфуллин атындағы №4 ақпараттық технология мектеп-лицейі (IT мектеп-лицей) коммуналдық мемлекеттік мекемесінің көркем еңбек пәні мұғалімі
Аннотация
Қазақстан Респбуликасы Оқу-ағарту министрінің 2024 жылғы 2 сәуірдегі №72 бұйрықтың 15-қосымшасы, Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде 2024 жылғы 2 сәуірде №34217 болып тіркелген құжатын басшылыққа ала отырып, авторлық бағдарлама жасалынды. Бұл авторлық бағдарлама «Кесте өнері» тақырыбында құрастырылған және жалпы орта білім беретін мектептердің технология пәні аясында қолдануға арналған. Бағдарламаның негізгі мақсаты – оқушыларды қазақ халқының дәстүрлі кесте өнерімен таныстыру, олардың шығармашылық қабілеттерін дамыту және ұлттық қолөнерге деген қызығушылығын арттыру.
Бағдарлама 34 академиялық сағатқа есептелген және теориялық, практикалық сабақтардан тұрады. Ол оқушылардың кесте өнерінің тарихы, негізгі түрлері мен техникасы туралы білімін қалыптастырып, қолмен және машинамен кестелеу дағдыларын дамытуға бағытталған. Сонымен қатар, бағдарламада қазақтың дәстүрлі ою-өрнектерін зерттеу және оларды кесте арқылы бейнелеу қарастырылған.
Бағдарламаның өзектілігі:
Кесте өнері – қазақтың ұлттық мәдениетінің ажырамас бөлігі. Бұл өнер түрі ғасырлар бойы халықтың тұрмыс – тіршілігімен байланысты болып, ұрпақтан ұрпаққа беріліп келеді. Бүгінгі таңда білім беру жүйесінің кесте өнерін жаңғырту маңызды міндеттерінің бірі болып табылады. Оқушыларға ұлттық мұраны үйрету, олардың эстетикалық талғамын қалыптастыру және шығармашылық қабілеттерін дамыту – бұл жұмыстың масты мақсаты.
Бағдарламаның мақсаты:
Кесте өнерін үйрету арқылы оқушылардың көркемдік және технологиялық дағдыларын дамыту, олардың шығармашылық әлеуетін арттыру. Сонымен қатар, ұлттық өнерді жаңғырту қазіргі заманғы білім беру үрдісінің негізгі басымдықтарының бірі болып табылады. Бұл бағдарлама оқушылардың ұлттық сана-сезімін нығайтып, олардың ұлттық мәдениетке деген қызығушылығын арттыруға ықпал етеді. Кесте өнері арқылы жас ұрпақтың эстетикалық талғамын жетілдіру және олардың еңбекқорлығын дамыту – білім беру жүйесіндегі маңызды аспектілерінің бірі.
- Қазақтың дәстүрлі кесте өнерінің тарихымен және ерекшеліктерімен таныстыру;
- Кестелеудің негізгі техникаларын үйрету;
- Оқушылардың шығармашылық қабілетін дамыту және ұлттық өнерге деген сүйіспеншілігін арттыру;
- Түстер үйлесімі мен композиция құру заңдылықтарын меңгерту;
- Кестелеу барысында ұқыптылыққа, төзімділікке және әсемдікке деген талғамды қалыптастыру;
- Қауіпсіздік техникасын сақтау дағдыларын қалыптастыру.
Бағдарламаның құрылымы:
Бағдарлама 5 негізгі бөлімнен тұрады:
1.Кіріспе – кесте өнерінің жалпы тарихы мен дамуы туралы мәліметтер беріледі.
2.Кесте өнерінің түрлері және техникасы – тігістердің негізгі түрлері, материалдар және құрал-жабдықтар таныстырылады.
3.Қазақ халқының дәстүрлі ою-өрнектері – ұлттық нақыштағы кестелердің ерекшеліктері мен мағыналары талданады.
4.Практикалық жұмыстар – әртүрлі кесте тігістерін орындау, ою-өрнектерді кестелеу, шығармашылық жұмыстар жасау.
5.Жобалық жұмыс және шығармашылық ізденіс – оқушылар өздерінің жеке шығармашылық жобаларын жасап, оны қорғауға мүмкіндік алады.
Оқыту әдістері мен құралдары:
Бағдарламада интерактивті әдістер, түсіндірме, көрнекі көрсету, тәжірибелік жұмыстар, жобалық әдіс, шеберлік сабақтары қолданылады. Сондай-ақ, оқу үдерісінде бейнематериалдар, кесте үлгілері, дәстүрлі бұйымдар және қазіргі заманғы кесте өнімдері пайдаланылады.
Күтілетін нәтиже:
Бағдарламаны меңгеру барысында оқушылар:
- Кесте өнерінің негізгі түрлері мен техникасын біледі;
- Ою-өрнектерді қолдана отырып, шығармашылық жұмыстар жасайды;
- Ұлттық өнерге қызығушылық танытып, оны заманауи стильде қолдана алады;
Өзіндік жобаларын жасап, шығармашылық қабілеттерін дамытады.
Қолдану аясы:
Бұл бағдарлама мектептердің технология пәні аясында, қосымша білім беру ұйымдарында және сәндік-қолданбалы өнерге бағытталған үйірмелерде қолдануға лайықталған.
Нормативтік бөлім
«Кесте өнері» таңдау курсын оқыту жоспары
(Аптасына 1 сағ, барлығы 34 сағ)
| Сабақ Реті | Сабақтың мазмұны. | Сағат саны | Өтілу мерзімі | |||
| Теор | С.\ж. | |||||
| 1-тарау. Кіріспе | 2 сағ |
| ||||
| 1 | Кесте өнерінің тарихы мен дамуы | 1 |
|
| ||
| 2 | Қазақ халқының кесте өнеріндегі ерекшеліктері | 1 |
|
| ||
| 2-тарау. Кесте өнерінің түрлері және техникасы | 8 сағ |
| ||||
| 3-4 | Кесте түрлері: қол кестесі, машина кестесі, зергерлік кесте | 1 | 1 |
| ||
| 5 | Кестелеудің негізгі құралдары мен материалдары | 1 |
|
| ||
| 6-7 | Кестелеу техникасы: тегіс кесте, шым кесте, баспа кесте | 1 | 1 |
| ||
| 8-9 | Кестелеуде түстер үйлесімі мен өрнек композициясы | 1 | 1 |
| ||
| 10 | Кестелеу кезінде сақталатын қауіпсіздік ережелері | 1 |
|
| ||
| 3-тарау. Қазақ халқының дәстүрлі ою-өрнектері | 6 сағ |
| ||||
| 11-12 | Қазақ ою-өрнектерінің түрлері мен мағыналары | 1 | 1 |
| ||
| 13-14 | Кестелеуге арналған дәстүрлі өрнектердің қолданылуы | 1 | 1 |
| ||
| 15-16 | Кесте өнерінде ою-өрнек композициясын жасау | 1 | 1 |
| ||
| 4-тарау. Практикалық жұмыстар | 12 сағ |
| ||||
| 17-18 | Қарапайым ою-өрнектерді қағазға түсіру | 1 | 1 |
| ||
| 19-20 | Қарапайым тігістерді үйрену: шым тігіс, баспа тігіс, торлау тігісі | 1 | 1 |
| ||
| 21-22 | Матаның түрлеріне байланысты тігістерді орындау | 1 | 1 |
| ||
| 23-24 | Ою-өрнекті кесте арқылы бейнелеу | 1 | 1 |
| ||
| 25-28 | Ұлттық нақыштағы бұйымдарды кестелеу | 2 | 2 |
| ||
| 5-тарау. Жобалық жұмыс және шығармашылық ізденіс | 6 сағ |
| ||||
| 29-30 | Жеке шығармашылық жоба: өз қолтаңбаңды қалыптастыру | 1 | 1 |
| ||
| 31-32 | Кесте өнерінің заманауи қолданылуы (интерьер, сән, аксессуарлар) | 1 | 1 |
| ||
| 33-34 | Оқушылардың шығармашылық жұмыстарының көрмесі және бағалау | 1 | 1 |
| ||
|
| Барлық сағат саны: | 34 |
| |||
Пәнаралық байланыс:
«Кесте өнері» авторлық бағдарламасы бірнеше пәндермен тығыз байланыста жүргізіледі. Пәнаралық байланыс оқушылардың жан-жақты білім алуына, логикалық ойлауын дамытуға және кесте өнерін кеңірек түсінуге мүмкіндік береді.
| Пән |
Пәнаралық байланыс мазмұны
|
| Тарих | Қазақ халқының қолөнері, ұлттық кесте өнерінің шығу тарихы, дәстүрлі бұйымдардың қолданылуы. |
| Көркем еңбек (технология) | Қолөнер түрлері, материалдармен жұмыс, ою-өрнектердің қолданылуы. |
| Бейнелеу өнері | Композиция заңдылықтары, түстер үйлесімі, ою-өрнектерді сәндік қолдану. |
| Математика | Өлшемдер мен пропорциялар, симметрия және геометриялық элементтерді пайдалану. |
| Әдебиет
| Қазақ халқының тұрмыс-салт дәстүрлері туралы шығармалар, кесте өнері жайлы аңыздар. |
| География | Әр халықтың кесте өнеріндегі ерекшеліктер, табиғи шикізаттың таралуы. |
| Физика | Маталардың қасиеттері, жарық пен түстің әсері, жіптердің беріктігі. |
| Химия | Бояулардың химиялық құрамы, табиғи және жасанды бояғыштар. |
| Информатика | Кесте өрнектерін цифрлық форматта жасау, дизайн бағдарламаларымен жұмыс. |
| Өзін-өзі тану | Эстетикалық талғам, шыдамдылық, ұқыптылық және еңбекқорлықты дамыту. |
| Экология | Табиғи материалдарды пайдалану, экологиялық таза қолөнер бұйымдары. |
| Экономика және кәсіпкерлік | Кесте өнерін кәсіпке айналдыру, ұлттық бұйымдарды сату және бизнес жүргізу. |
Бұл пәнаралық байланыстар оқушылардың білімін кешенді түрде дамытып, олардың шығармашылық ойлау қабілетін арттыруға көмектеседі.
Пайдаланылған әдебиеттер:
Мұғалімдер үшін:
1. Әбдіқасымова Т.Ж. Қазақтың сәндік-қолданбалы өнері. – Алматы: Рауан, 2000.
2. Арғынбаев Х. Қазақ халқының қолөнері. – Алматы: Өнер, 1987.
3. Тәжімұратов Ә. Шебердің қолы ортақ. – Алматы: Қазақстан, 1977.
4. Қазақтың дәстүрлі қолөнері (энциклопедия) – Алматы: Атамұра, 2010.
5. Бегманова Б. Қазақтың ұлттық киімдері мен кесте өнері. – Алматы: Алатау, 2015.
6. Қасымов С. Қазақ ою-өрнектерінің негіздері. – Алматы: Өнер, 2005.
7. Кенжебекұлы Е. Қазақтың ұлттық бұйымдары. – Алматы: Білім, 2018.
8. Кесте өнері бойынша әдістемелік нұсқаулықтар. ҚР Білім және ғылым министрлігі бекіткен оқу құралдары.
Оқушылар үшін:
1. Мұқамбетқалиқызы Л. Кесте тігуді үйренеміз. – Алматы: Балалар әдебиеті, 2019.
2. Ермекбайқызы С. Қазақтың ұлттық кестесі. – Шымкент: НұрПресс, 2021.
3. Сәндік-қолданбалы өнер негіздері (оқулық). – Алматы: Атамұра, 2015.
4. Жас қолөнер шеберіне арналған альбом (суретті нұсқаулықтар). – Алматы: Балапан, 2020.
5. Ою-өрнек әлемі (иллюстрациялық басылым). – Астана: Фолиант, 2017.
6. YouTube және онлайн-курстар: Қазақтың кесте тігу өнері бойынша бейнесабақтар.
Бұл әдебиеттер мұғалімдерге әдістемелік қолдау көрсетіп, оқушылардың шығармашылық қабілетін дамытуға көмектеседі. Қосымша заманауи онлайн ресурстарды да пайдалануға болады.
