Сабақтың тақырыбы: Дауыссыз дыбыстардың емлесі
Сыныбы: 5 «Б»
Сабақтыңмақсаты:
Білімділік: Дауыссыз дыбыстардың емлесін меңгерту, айтылуы мен жазылуындағы ерекшеліктерді ажырата білуге баулу;
Дамытушылық: Шығармашылық қабілеттерін қалыптастыру, сөйлеу мәдениетін сөздік қорын молайту.
Тәрбиелік: Адамгершілікке, ұлтжандылыққа, тілге құрмет көрсетуге тәрбиелеу.
Әдісі: Түсіндіру, баяндау, сұрақ-жауап,талдау.
Көрнекілігі:интербелсенді тақта, электронды оқулық, презентация, кесте, кеспе қағаздар,оқулық
І.Ұйымдастыру кезеңі.
1.Оқушылармен амандасу.
2. Кезекшілермен диалог.
3.«Шаттық шеңбері».
Дөңгеленіп тұрайық,
Керегені құрайық.
Уықтар боп иіліп,
Шаңыраққа киіліп,
Киіз үйді құрайық.
Міне, сіздермен біз үлкен киіз үйді құрдық. Осы киіз үй сияқты біздің
сыныбымыздың қабырғалары мықты болып, шаңырағы биік болсын дегім келеді.
4. Топқа бөлу. «Сиқырлы алма ағашы» әдісі арқылы тақтада үш түрлі алма пішіндес стикерлерді таңдау арқылы оқушылар топқа бөлінеді. Қатаң, ұяң, үнді.
ІІ.Үй жұмысын сұрау.
Білімін тексеру: (І топқа)
1.Дауыссыз дыбыстар дегеніміз не? оларды атау.
2.Қатаң дауыссыз дыбыс дегеніміз не? олардыатау
3.Ұяң дауыссыздыбысдегеніміз не? олардыатау.
4.Үндідауыссыздыбысдегеніміз не? олардыатау.
Семантикалық карта. Оқушылар интербелсенді тақтада орындайды.
(ІІ топқа)
| Дыбыстар | Қатаң | Ұяң | Үнді |
| п, ч | + |
|
|
| в, г |
| + |
|
| п, л, м |
|
| + |
| щ, х, ч | + |
|
|
| ж, з, д |
| + |
|
| у |
|
| + |
| ц | + |
|
|
| к, қ | + |
|
|
| й, л |
|
| + |
| ш, с | + |
|
|
Дыбыстық талдау жасау. (ІІІ топқа)
«Ғылым –теңіз, білім-қайық» фонетикалық талдау.
Ғ- ұяң, дауыссыз дыбыс
Ы- жуан,езулік,қысаң
Л-үнді, дауыссыз;
Ы-жуан, езулік, қысаң,
М-үнді, дауыссыз,
Т-қатаң, дауыссыз,
Е-жіңішке, езулік, ашық
Ң-үнді, дауыссыз;
І-жіңішке, езулік, қысаң,
З-ұяң, дауыссыз.
Б-ұяң, дауыссыз
І-жіңішке, езулік, қысаң.
Л-үнді, дауыссыз
І-жіңішкеезулікқысаң.
М-үндідауыссыз.
Қ-қатаң,дауыссыз,
А-жуан ,ашық, езулік,
Й-үндідауыссыз
Ы-жуанезулікқысаң.
Қ-қатаңдауыссыз.
ІІІ.Жаңатақырып. Дауыссыздыбыстардыңемлесі.
Қатаң п,қ,к дыбысына аяқталған сөздерге дауысты дыбыстардан басталатын қосымшалар жалғанғанда ,қатаң дыбыстар ұяңданып айтылады және сол айтылуы бойынша жазылады:
Кітап+ы-кітабы. Күрек+і- күрегі, таяқ+ы-таяғы.
Қазақ тіліндегі п дыбысына аяқталған сөздерге –ып,-іп қосымшалары жалғанғанда п дыбысы үнді у дыбысына айналып естіледі және сол естілуінше жазылады:
Жап+ып,- жауып,тап+ып- тауып, кеп+іп-кеуіп, теп+іп- теуіп.
Л,р дыбыстарынан басталып, одан кейін а,ә,е,у,ұ,и дыбыстары келетін түбір сөздердің басында ы,і әріптері жазылмайды:
лақ, ләппай (тақсыр), Ләйлім,рең, рух, рұқсат, риясыз
Л,р дыбыстарынан басталып, одан кейін ы,і дыбыстары келетін түбір сөздердің басында (л,р әріптерінен бұрын) ы,і жазылады:
Ырыс, ілігу, ілім
Ф,х әріптері көбінесе басқа басқа тілден енген сөздер мен кісі аттарында жазылады:
Фонтан, химия, Фазыл, Хамит.
В,ч,ц әріптері мен ь,ъ белгілері тек орыс тілінен енген сөздерде жазылады:
Вагон, цирк, очерк, лагерь, разъезд.
Щ әріптері орыс тілінен енген сөздер мен қазақ тіліндегі ащы, тұщы, кеще, сөздерінде жазылады.
Щетка, Щедрин.
Ескерту: а)а түбір сөз ш дыбысына аяқталып, оған ш дыбысынан басталатын қосымша жалғанғанда , қос шш әріптері жазылады:
Ә) түбір сөз с,з дыбысына аяқталып , оған ш дыбысынан басталатын қосымша жалғанғанда, қос шш естілгенімен, сөздің түбірі сақталып жазылады.:
Аш+шы – (есікті) ашшы, іш+ші-(шай) ішші;
қос+шы –қосшы,сөз+шең,-сөзшең, -сөзшең, бас+шы, -басшы.
ІV. Оқулықпен жұмыс. 269-жаттығу. Төмендегі жұмбақтарды шешіңдер (ауызша)
Шешуіболатынсөздегідыбыстардыталдаңдар.
Жауабы: Жер мен Аспан,Оқжетпес (Айсберг), су, өзен.
270-жаттығу. Мәтіндіоқыңдар.
Мәтінненұяңдыбыстанбасталатынсөздердітеріпжазыңдар.
Мәтінненқұсжәнежәндікатауларынтеріпжазып, олардыңөздерінетәнқасиеттерінтүсіндіріңдер.
Ұяңдыбыстанбасталғансөздер:
бастаса, жұмыртқаласа, жылынады,жүріп,жер,жиі,болады,биіктеп,жаңбыржауып,жел,болады,дауыл,бастайды,жауынның,дымқыл,жерге,жаздағы, белгісі,балық,бетін,бастаса,бұл,жауынныңбелгісі,болады,бетінің, бұлыңғырлануы, болатындығынбілдіреді, бұлтқа, батса, батса, батар,жазда, жұмсақ, болады.жаз,жайлы,жақсылық, жылы, жарқырап, жеміс, бітік, жер, берсе,
Құс, жәндікатаулары:
Торғай, қырғауыл, көкек, қарлығаш, құмырсқа, балық, ит,
V. Сергіту сәті.
271-жаттығу. Суреттер топтамасындағы 24-суретке зер салып қараңдар. Сонан соң мәтінді мәнерлеп оқыңдар.
Мәтіннен ұяң дыбыстан басталатынсөздердітеріпжазыңдар.
Қазақстандакөпкездестенағаштүрлерініңаттарынжазыңдар.
«Табиғаткөркі-ағаш» дегентақырыпбойыншашағынмәтінқұраңдар.
Ұяңдыбыстанбасталғансөздер:
Биік,бір,діңін,жасапты,жүк,басқабір, би, жасауғажарапты, жұп, бишінің, жетіпті, жиырма,биді, жайғасып, бразиля, жерінде, ғажайып,жергілікті, деп, бұл, жіберіп, бастайды, дәмі.
Қазақстандакөпкездесетінағаштар:
Шырша,көктерек, қайың, алыпқарағаш. сәмбі тал
VI. Сабақтыбекіту:
Тест
«Бағдаршам» әдісі арқылы жұп-жұп болып, бір-біріне бүгінгі өтілген тақырыпты түсіндіреді.
VII. Рефлексия. «Тазалық» ойыны
• Қатысушыларға бір парақ беріледі. Онда мыналар салынған:
1. Чемодан(суреті)
2. қоқыс жәшігі (суреті)
3. еттартқыш (Суреті)
- Құрметті әріптестер, бүгінгі тақырып бойынша алған керекті ақпараттарыңызды чемоданға салыңыздар (жазыңыздар), бүгіні сабақтағы керек емес болған, артық дүниені қоқыс жәшігіне салыңыздар (жазыңыздар). Ал бүгіні ақпараттың ішінде әлі оқуым керек, толықтыруым керек дегендері болса, еттартқышқа салыңыздар (жазыңыздар) 
VІIІ. Үйге тапсырма беру.
1.Дауыссыз дыбыстардың емлесі туралы түсінік
2.272-жаттығу. Құрамында үнді дауыссыздар кездесетін сөздерді теріп жазыңдар.
Бағалау.
