Пәні: қазақ тілі
Сыныбы: 7-сынып
Сабақтың тақырыбы : Тұйық етістіктің емлесі
Сабақтың мақсаты: . а) Тұйық етістіктің –у жұрнағының жалғану ерекшеліктері: бірде дауысты,бірде дауыссыз болуы –у жұрнағының түбірдегі дыбыстарды өзгертуін түсіндіру.
ә) Оқушылардың шығармашылықпен жұмыс істеуіне ықпал ету. Ойлау шеберлігін,сөйлеу мәдениетін арттыру.
б) Оқушылардың білімін бақылау арқылы сауаттылыққа баулу.
Сабақтың түрі : қайталау
Сабақтың әдісі : тіл дамыту
Сабақтың көрнекілігі : плакат, кеспе қағаздар
Халықтық педагогика Орынсыз ашу – от шашу
Пәнаралық байланыс : әдебиет
Сабақтың барысы :
а) Ұйымдастыру кезеңі:
Оқушылармен амандасу, түгелдеу,оқу құралдарын тексеру. Сыныптың тазалығына назар аудару
ә) Үй тапсырмасын пысықтау.
а) Тұйық етістіктің –д жұрнағының жалғану ерекшеліктері : бірде дауысты,бірде дауыссыз болуы –у жұрнағы
Үйге берілген жаттығуды тексеремін. Өткен сабақтарды қалай меңгергенін білу үшін оқушыларға кеспе қағаздар үлестіріп,жауап талап етемін.
1.Сабақты етістік пен салт етістіктің мағыналық ерекшеліктері неде?
2.Етіс нені білдіреді? 3. Етістің қандай түрлері бар және олар қалай жасалады?
5. Көсемшенің қай түрі жіктелмейді ? 4.Бір түбірге бірнеше етіс жұрнағы қалай жалғанады ?
6. Не себепті көсемше етістіктің еоекше түрі деп аталады ?
б) Жаңа сабақты түсіндіру :
1. Дауыссыз дыбыстарға біткенетістіктерге тұйық етістіктің –у жұрнағы дауысты болып жалғанады : бар-у, қайт-у, көр-у,кел-у.Дауысты дыбыстарға біткен етістіктерге тұйық етістіктің –у жұрнағы дауыссыз болып жалғанады : ойна-у, сөйле-у, барма-у, келме-у.
2. Дауысты ы,і, дыбыстарына біткен етістіктерге тұйық етістіктің –у жұрнағы жалғанғанда,түбірдің соңындағы ы,і, дыбыстары жазылмай, у дыбысының құрамына еніп кетеді де,ол,(у) дауысты дыбыс болып есептеледі.
Мысалы : оқы+у=оқу, тасы+у=тасу, ері+у= еру.
3. Қатаң п,к,қ дыбыстарына біткен етістіктерге тұйық етістіктің –у жұрнағы жалғанғанда, түбір соңындағы п дыбысы б-ға қ,к дыбыстары ғ,г дыбыстарына айналады.
Мысалы : тап+у=табу, үк+у=үгу, ақ+у=ағу.
Тақтамен жұмыс : 213-жаттығу. Тұйық етістіктерді тауып,олардың қандай септіктерде тұрғанын ажыратыңдар.
Үлгі : ұнауымен – ұнау –тұйық етістік, -ы- тәуелдік жалғауы, -мен- көмектес септігінің жалғауы.
Сөз-ұлы құдірет,ұлылығы - сөзбен адамдарды табыстыруға болады ?
Тіл мен ойлау еңбектің жемісі
Ана тілін құрметтемеу – анаңды да сыйламау деген сөз.
Білімді бекіту : Оқушылардың түсінбеген сұрақтарына жауап беремін.
Бағалау : Оқушылардың сабаққа жақсы қатысып отырғандарына қарай білімдері бағаланады.
Үйге тапсырма : 264-жаттығу.
Сабақтың тақырыбы: Тұйық етістіктің емлесі
Сабақтың мақсаты:
Дамытушылық: оқушылардың ой - өрісін, сөйлеу мәдениетін дамыту, ұлттық танымын кеңейту, шығармашылық қабілетін ояту
Білімділік: етістік және оның жасалу жолдары, мағыналық топтары туралы алған білімдерін толықтыру
Тәрбиелік: оқушыларды ата - баба кәсібін құрметтеуге, алдына мақсат қоя білуге, еңбек сүйгіштікке, халқын, елін сүйе білуге тәрбиелеу
Сабақтың түрі: жаңа тақырыпты меңгерту
Сабақтың әдісі: сұрақ - жауап, ой бөлісу, сын тұрғысынан ойлап талдау
Сабақтың көрнекілігі: плакаттар, тірек сызбалар
Пәнаралық байланыс: әдебиет
Сабақтың барысы:
1) Ұйымдастыру
2) Үй тапсырмасын тексеру (үйге ақыл - нақыл сөздер)
Негізгі кезең: «Ой қозғау» Нені үйрендік? (өткенді шолу)
1. Етістік дегеніміз не?
2. Қандай сұрақтарға жауап береді?
3. Етістіктің құрамдық түрлерін атаңыз?
4. Болымсыз етістіктің жұрнақтарын атаңыз?
5. Табыс септіктегі сөзді қажет ететін етістікті атаңыз?
6. Табыс септіктегі сөзді қажет ететін етістіктер қалай аталады?
7. Етістіктер нешеге бөлінеді? Атап беріңіз
8. Есімшенің жұрнақтарын атаңыз?
9. Көсемшенің жұрнақтарын атаңыз?
10. Тұйық етістік қандай жұрнақтар арқылы жасалады?
11. Тұйық етістік жіктеле ме?
12. Жазу етістігін септеңіз?
Бағалау
Өз ізденістеріміз (Ребус шешу)
Мал өсірсең қой өсір,
Пайдасы оның көл көсір.
- 4 түліктің бірі - қой туралы (ойларын айтқызу)
- Ауылды көркейту туралы
- Ақша тарату, бизнес жоспар
- Жоспарларын оқыта отырып, жаңа сабақты түсіндіру
Тұйық етістіктің емлесі
Тұйық -?
Етістік -? (іс - әрекет қимылды білдіреді)
Емле -? (сөздердің дұрыс жазылуы)
Бар + у
оқы + (оқу, тасу) кемі+ (кему, еру)
п - б
қ – ғ
к – г
1. «Ойлан, тап?!» тапсырмасы (Тұйық етістіктерді тауып, қай септікте тұрғанын ажыратамыз)
1. Оруға, жүргізуді 1. Жұлу, сұрасудан
2. Оқуым, бұзуды 2. Жазудың, күлу
3. Соғу, айтысуымен 3. Көрісу, егісу
4. Жауласу
2. Ауылды кеңейту не үшін керек? (еңбек, достық, бірлік, ынтымақ)
(мақал - мәтелдерді тақтаға жазып, сөз құрамына талдау)
3. Терме диктанты. Н. Өнербаев «Ауылым» әнінен етістіктерді теріп жазу
4. 263 - жаттығу
5. Түйіндеу
зат есім - Көсеу - от қозғайтын құрал
Етістік - Көсеу – отты түрту, қозғау
6. «Ой толғау»
- Екі көзің не үшін қажет?
- Жақсыларды көру үшін.
- Екі қолың не үшін керек?
- Елге көмек беру үшін.
- Құлақ деген не үшін керек?
- Ақыл - кеңес тыңдау үшін.
- Тіл мен жағың не үшін керек?
- Ақиқатты айту үшін?
- Ал аяғың?
- Шетте жүрсем, туған жерге қайту үшін.
Иә, туған жерге жету үшін екі аяғың қандай қажет болса, қазақ тілінің дәрежесінің жоғары болуына тұйық етістіктің де қосар үлесі зор.
Үйге: «Ауылым менің – ажарым» (тұйық етістіктерді қатыстыра отырып шағын әңгіме құрастыру)
