«Дене импульсі. Импульстің сақталу заңы. Реактивті қозғалыс»

«Ж.Сыдықов атындағы орта мектебі, мектепке дейінгі шағын орталығымен» коммуналдық мемлекеттік мекемесінің физика пәнінің мұғалімі Иманалиева Рымгуль Сейсеновна

Сабақтың тақырыбы: «Дене импульсі. Импульстің сақталу заңы. Реактивті қозғалыс»

Сабақтың мақсаты:

Білімділік: Оқушыларға импульс. Импульстің сақталу заңы. Реактивті қозғалыс жөнінде мағлұмат беру.

Дамытушылық: Дене импульсі, күш импульсі, импульстің сақталу заңы, реактивті қозғалыс негізінде оқушылардың физикалық түсініктерін дамыту. Формулалармен таныстыру, практикалық есептер шығарудағы машығын тереңдету.

Тәрбиелік: Теориялық білімдерін практикамен ұштастыруға, нақтылыққа, жүйелілікке,ұқыптылыққа тәрбиелеу.

Сабақтың типі: Жаңа сабақ, семинар сабағы.

Сабақтың әдісі: Түсіндірмелі, мысалды, практикалық, ізденіс жұмысы.

Сабақтың  жоспары:

I Ұйымдастыру кезеңі 2мин 1. Сәлемдесу (Психологиялық  ахуал туғызу)

2. Түгендеу

3.Сабаққа дайындығын тексеру

Мұғалім: Сәлеметсіңдерме ,балалар! Сабақта бүгін кім жоқ,түгелміз бе?

Құрметті оқушылар! Біздің бүгінгі сабағымыз күндегіден ерекше.

Өйткені, бүгінгі біздің сабағымызға қонақтар - ағай-апайларымыз қатысуда. Сондықтан сіздерден  өзіміздің алған білімімізді  тиянақты,  нақты жауап  берулеріңізді  сұраймын. Сабырлыққа шақырамын.

Саспай, ойымызды дұрыс айтып, нақты жауап беруге тырысайық.

Сыныпты 3 топқа бөліп,топ басшыларын сайлаймын.

ІІ. Үй тапсырмасы бойынша оқушылардың білім-білік дағдыларын тексеру 10 мин

1. Ньютонның 1 заңы

2. Ньютонның 2 заңы

3. Ньютонның 3 заңы

4. Галилейдің салыстырмалық принципіне сәйкес не делінген?

5. Бүкіләлемдік тартылыс заңы

6. Бірінші ғарыштық жылдамдық

7. Дененің салмағы

ІІІ. Жаңа сабақты түсінуге ой тастау 3 мин

1.Үлкен жылдамдықпен келе жатқан допты футболшы аяқпен немесе баспен тоқтатады, ал өте жай жылдамдықпен қозғалып келе жатқан вагонды адам тоқтата алмайды?

IV. Жаңа тақырыпты түсіндіру 15 мин

Импульс – қозғалыс мөлшері

Дене импульсі Күш импульсі

Денеге әрекет ету күш пен әрекет ету уақытының көбейтіндісіне тең физикалық шама

Дененің массасы мен жылдамдықтың көбейтіндісіне тең физикалық шама

Кг * м/с Н * с

m = t

1. «Импульс»  гректің   impulses деген сөзінен шыққан,  оның сөбе сөз аудармасы «соққы» дегенді білдіреді.  Бұл термин механикада  екі шаманы:  күш импульсі мен  дене импульсін білдіреді.

Дене импульсі дененің массасы мен оның қозғалыс жылдамдығының көбейтіндісіне тең болатын физикалық шама = m Р дене импульсінің ХБ (СИ) жүйесіндегі өлшем бірлігі  секундына килограммметр [кг · м/с] Масса – скалярлық шама, ал жылдамдық векторлық шама.

Дене импульсінің векторының бағытыда жылдамдық векторының бағытымен сәйкес келетін векторлық шама.

2. Күш импульсі мен дене импульсі арасындағы байланыс. Дене қандайда бір ₀ бастапқы жылдамдықпен қозғалып келе жатсын дейік.

₀

Белгілі бір уақыт ішінде дененің қоғалыс бағытында оған түсірілген тұрақты күштің әрекетінен оның жылдамдығы . Егер үдеу жылдамдығының өзгеру шапшаңдығын сипттайтынын ескерсек, онда Ньютонның екінші заңын өрнектейтін формуласын немесе түрінде жазуға болады.

уақыт аралығының бастапқы ₀ = mжәне соңғы мезетіндегі = m импульстерін деп белгілесек, онда соңғы фопмуланы

₀ немесе

Дене импульсінің өзгерісі күш импульсіне тең.

3. Күш импульсі күш пен оның әрекет ету уақытының ( көбейтіндісіне тең. күш импульсінің ХБ (СИ)жүйесіндегі өлшем бірлігі-Ньютосекунд [Н· с]

Күш импульсі бағыты күш векторының бағытымен сәйкес келетін векторлық шама.

4. Импульстің сақталу заңы. Тұйық жүйе дегеніміз сыртқы күштер әрекет етпеген жағдайда жүйеге енетін денелер бір-бірімен ішкі күштер арқылы ғана әрекеттесетін жүйе.

Мысал: және жылдамдықпен бір-біріне қарама-қарсы бағытта қозғалып келе жатқан массалары m₁ және m₂ екі шардың өзара әрекеттесуін қарастырайық. Ньютонның ІІІ заңы бойынша олар былай байланысады:

Соқтығысқанға дейін

Соқтығысқанға кейін

Тұйық жүйедегі өзара әрекеттесетін денелер импульстардың қосындысы өзгермейді (сақталады).    

Импульстің тұрмыста, техникада қолданылуы. Реактивті қозғалыс деп денеден оның қандай да бір бөлігі бөлініп шыққан кездегі қозғалысын айтады.

Ауасыз ғарыш кеңістігінде ғарыш кемелері бағытын немесе өзінің жылдамдық модулін өзгертуі үшін кері итерілген тірек жоқ. Ғарыш зымырандарының ұшуы реактивті қозғалыс принципіне негізделген.

V. Сабақты бекіту (Есептер шығару, тәжірибе жасау) 10 мин 17-жаттығу

№1. 6 км/сағ жылдамдықпен жүгіріп келе жатқан массасы 60 кг адамның импульсі қандай?

Бер: 1,6 м/с 60кг 96 кг м/с

Т/к:

3. Массасы 50 кг бала 5 м/с жылдамдықпен жүгіріп келе жатып,2 м/с жылдамдықпен келе жатқан массасы 100 кг арбаның үстінде қарғып мінді.Осыдан кейін арба қандай жылдамдықпен қозғалады?

Бер: ()

3 м/с

Т/к:

4. Массасы 5кг денеге 10 Н күш 2 с бойы әсер етеді. Дененің күш әсерінен кейінгі импульсін анықтау керек. Дененің бастапқы жылдамдығы 3 м/с.

Бер: 35 Н

+

t = 2 c

Т/к:

Әр топқа бір тәжірибе жасау

1 топ 2 топ 3 топ

VI.  Үйге тапсырма 2 мин §19, 20, 21. 17-жаттығу (2,4) §22 танысып келу

VII. Сабақтың қортындысы.Бағалау. Рефлексия 3 мин

Толық түсіндім Түсіндім, бірақ көмекті қажет етем. Түсінген жоқпын

(нашар түсіндім)

Рефлексия қорытындысы бойынша келесі сабақта қосымша жұмыстар жүргізіліп отырылады.

Қосымша № 1

Шама	Белгіленуі	Формула	Өлшем бірлігі
Дене импульсі
Күш импульсі
Импульстің сақталу заңы

Қосымша № 2

Дене импульсі формуласы
Дене импульсі өлшем бірлігі
Күш импульсі формуласы
Күш импульсі өлшем бірлігі
Дене импульсі мен күш импульсі арасындағы байланыс формуласы
Импульстің сақталу заңы формуласы

Қосымша № 3

Бағалау парағы

аты- жөні	өзін өзі бағалауы	сабаққа қатысымы	ізденушілігі	тәртібі	қорытынды ұпайы	бағасы
10- 14 – «3» 15 – 18 – «4» 19 – 25 – «5»