Бастауыш сынып мұғалімі
Аязбай Күмісбек Нөптуллаұлы
Тақырыбы:
Қазақтың ырым-тыйым сөздері
І. Кіріспе
ІІ. Қазақтың ырым-тыйым сөздері.
Қазақ халқының табиғатты қорғаудағы ырымдары мен тыйым сөздері. 2-7
Тыйым сөздердің түрлері.
Табиғат қорғауға қатысты қазақ халқының мақал-мәтелдері.
ІІІ. Қорытынды.
- Ғылыми жобаның мақсаты:
- Тыйым сөздердің тәрбиелік мәнін аша отырып, оны өмірде тиімді пайдалана білу жолдарын ашу.
- Қазақ халқының ғасырдан жеткен нақыл сөздерін насихаттау.
- Адамгершілікке, имандылыққа, ізгілікке тәрбиелеу.
- Ғылыми жобаның міндеті.
- Тыйым сөздерді қолдана отырып, тыйым салынған әрекеттерден аулақ болу. Надандықтан қашып, адамдыққа ұмтылу.
- Ғылыми жобаның өзектілігі:
- Қазақ халқының экологиялық мәдениетін насихаттау арқылы жалпы халыққа жоғарғы деңгейдегі экологиялық сауаттылық қалыптастыру.
- Ғылыми жобаның ғылымилығы:
- Тыйым сөздерді әр салаға бөле отырып, әр тақырыпқа терең тоқталып ізденген. Қазақ халқының табиғатты қорғаудағы ырымдары мен тыйымдарын, тыйым сөздердің түрлерін зерделей отырып көп ізденіс жұмыстарын жүргізген.
- Ғылыми жобаның маңыздылығы:
- Тәлім-тәрбие берер тыйым сөздердің адам бойында адамгершілік қасиеттерін қалыптастыруға ықпалы зор екенін жұмыс барысында нақты көз жеткізген.
- Ғылыми жобаның нәтижелілігі:
- Жобаны нақтылай келе жұмыс соңында өз ұсынысын қарапайым, түсінікті түрде жеткізген.
Іс-әрекет
ке байла
нысты
Қоршаған
ортаға
байла
нысты
Қыз балаға
қатысты
Үй
тұрмы
сына
қатысты
Бесікке
қатысты
Тыйым
дар
Нанға
қатысты
Жол
жүруге
байла
нысты
Ыдыс-аяқ
тағамға
қатысты
Киім
киюге
қатысты
Іс-әрекетке байланысты
Қонақ кете салысымен үйді қағып сілкуге болмайды...
Үйге қарай жүгіруге болмайды ...
Құран оқығанда күлуге болмайды…
Аманатқа қиянат жасауға болмайды...
Саусақты, қолды орынсыз ауызға салуға болмайды...
Қыз балаға
қатысты
тыйымдар
Қыз бала
шашын
жайып
жүрмейді
Қызға
қырық
үйден тию
Әлем-
жәлем
киінбе
Қыз бала
басына
ақ ормал
тартпайды
Нанға қатысты тыйымдар
Нанды басуға болмайды
Таңертең нан ауыз тимей
үйден шығуға болмайды
Нанды бір қолмен
сындыруға болмайды
Тамақты сынамайды
Ыдыс-аяқ тағамдарға қатысты тыйымдар
Беті ашық қалған тағамды пайдалануға болмайды
Тамақ әкелген ыдысты бос қайтаруға болмайды
Қонаққа сынық ыдыспен тамақ беруге болмайды
Жолға жүруге
қатысты тыйымдар
Қайда барасың?
Қашан келесің?
Киім киюге қатысты тыйымдар
Киімді желбегей жамылмайды
Бас киімді тебуге, лақтыруға, теріс киюге болмайды
Киімді оң қолдан бастап киіп, сол қолдан бастап шешеді
Үй тұрмысына, қоршаған
ортаға байланысты
тыйымдар
К өкті жұлуға
болмайды
Суға түкірме
Үйге кірген жыланды
өлтіруге болмайды
Есікті керуге,
тебуге, табалдырықта
тұруға болмайды
Сыпырғы, күрек, айыр,
балғаның басын жоғары
қаратып қоймайды
Күлді қолмен шашпа
Бас киімге қатысты
ырым-тыйымдар
Сырт киімге қатысты
ырым-тыйымдар
Той киіміне қатысты
ырым-тыйымдар
Сәби киіміне қатысты
ырым-тыйымдар
Неке киіміне қатысты
ырым- тыйымдар
Аяқ- киімге қатысты
ырым-тыйымдар
Бас киімге қатысты
ырым-тыйымдар
Тымақты айырбастауға
болмайды
Ер адам әйелдің
жаулығын басына
салмайды
Бас киімнің төбесін
басып кимейді
Әйел жалаңбас
отырып бала
емізуге болмайды
Той киіміне қатысты ырымдар
Аяқ киімді
төңкеріп
қоймайды,
теріс кимейді
Жаңа түскен
келін киімін
қысқартуға
болмайды
Суық тиген
балана ұлтарақпен
үш мәрте ұрып
ұшықтайды
Қасқыр ішікті 25 жасқа
толмаған жастар болмайды
Баланы бесікке салғанда бесіктің үстіне 7 түрлі сырт киімді жабады
Тозбаған киімді тастау жаман ырым
Табалдырықты баспа,
Есікті ....
Итті кет дейді
Аяқпен .....
Күлді қолмен шашпайды,
Оттың орнын баспайды,
Түтінім түзу ұшсындеп,
Түндікті ....
Дүйсенбі мен сәрсенбі
Сәтті күн деп құптаған,
Сейсенбі де сергелдең
Ұзақ жолға .....
Шауып кеп атпен кірмейді
Қорасына ауылдың
Етекті белге түрмейді,
Белгісі деп .....
Аға адамдар алдында
Жастар ойнап-күлмеген,
Үлкендердің үстіне ,
Баса-көктеп .....
Ұйқасын тап
- Қазақтың ырым-тыйым сөздері туралы баспасөз беттерінде жариялап, оқырман қауымға ұсынылса.
- Ырым-тыйым сөздер туралы мектепте сыныптан тыс іс-шаралар өткізілсе.
- Ата-бабаларымыздан келе жатқан қазақтың ырым-тыйым сөзері туралы кітапшалар көбірек шығарылса.
