Оқу ісінің меңгерушісі: ___________________
Күні: 4.09.2017
Сыныбы: 8 «ә»
Пәні: Қазақ әдебиеті
Сабақтың тақырыбы: Әбунасыр әл-Фараби «Қашықтасың туған жер», «Бауырым ,қанша сүйгенмен»
Сабақтың мақсаты:
1.Білімділік: Оқушыларға Әбунасыр әл-Фарабидің өмірін таныстыру
2.Дамытушылық: Оқушының тіл байлығын жетілдіру , балаларды тез ойланып, жауаптарын тиянақты айта білуге дағдыландыру.
3.Тәрбиелік: халқымыздың мұрасын бағалай білуге,тарихымызды қадірлеуге тәрбиелеу
Сабақтың көрнекілігі: Оқулық, дидактикалық материалдар, т.б.
Сабақтың түрі: жаңа сабақ
Сабақтың әдіс-тәсілдері: әңгімелеу, өз бетімен жұмыс,сұрақ-жауап
І. Ұйымдастыру кезеңі
1.Оқушылармен амандасу
2.Кезекшілікті қадағалау
3.Сыныпты және оқу-құралдарын түгендеу
ІІ.Үйге тапсырма.
Ислам дәуіріндегі әдебиет «Сақина салмақ» ойыны
Сұрақтар:
ІХ-ХІІ ғасырда Орта ғасырларда қай халықтардың мәдени дамуы жаңа арнаға түсті?
Бұл ғасырларда Қазақстан даласында қай діннің кеңінен қанат жайған уақыты еді?
Ислам дінімен қатар қандай,түркі халықтары өздерінің несін ислам қағидаларымен байланыстырды?
Х ғасырда қазақ даласында ірге көтерген қай мемлекеттің ,қай ханы болды?
Бұл мемлекеттің жері кеңейіп қай елдермен аумағы қамтылды?
Қарахан мемлекетінің негізгі құрамы қандай тайпалар болды?
Қарахан мемлекетінің алғашқы астанасы?
ХІ ғасырдың басында қазіргі қазақ даласында қай мемлекеттің бірлестігі пайда болды?
Осы мемлекет нығайып, шекарасын қай елдермен өздеріне қаратты?
Қай елмен шекаралас болып, сауда саттық байланысын жасады?
ХІ ғасырдың аяғында қай жерге,далаға иелік етті?
ІХ-ХІІ ғасырларда Қазақстан мен Орта Азия халықтарының мәдени өмірінде қандай жаңалықтар болды?
Мәдениет ошақтарына айналған қалаларды ата?
Сәулетшілік өнер едәуір дамып қандай кесенелер мен мазарлар бой көтерді?
Орта Азия мен қазақстанда әлемге мәшһүр ғалымдар кімдер болды?
Олар қандай ғылым саласына үлес қосты?
Қандай ғалымдардың әйгілі еңбектері жазылды?
ІІІ.Жаңа тақырып: Әбунасыр әл-Фараби «Қашықтасың туған жер», «Бауырым ,қанша сүйгенмен»
| Әбу Наср Мұхаммед ибн Узлағ тархан әл-Фараби (870-950) | Аты –жөні: Әбу Наср Мұхаммед ибн Узлағ тархан әл-Фараби (870-950) Мансабы: Ойшыл, философ ,әлеуметанушы, математик , физик, астроном, ботаник, лингвист, логик, музыка зерттеушісі түркі халықтарынан шыққан тұңғыш ірі энциклопедист ғалым. Дүниеге келген жері: қазіргі Оңтүстік Қазақстан обл. Шәуілдір елді мекенінің маңында Отырар қаласы. Отырарды арабтар «Фараб» деп атаған. Үш тілге де жетік болған. Білім іздеп көп жерді аралаған.Хорасан, Шам, Аллепа, Мысыр елдерін аралап, білім алып, өз өмірінің көп уақытын сол кездегі Араб халифатының саяси әрі мәдени орталығы Бағдатта өткізеді. Грек,латын, санскрит тілдерін білген. Оның аброй –беделін көре алмаған кертартпа топтар, күндеп Бағдат қаласынан кетуге мәжбүр болды. Фараби Аристотельдің, әл-Киндидің ізін қуып, философия мен ғылымның барлық салалары бойынша үлкен жетістіктерге жетеді. Фараби шығармаларының санын неміс ғалымы Ш.Штейщнейдер 117 еңбек десе, түркі ғалымы А.Атеш -160 ,ал тәжік ғалымы Б.Ғафуров 200 трактат деп көрсетеді. Еңбектері: «Ғылымдардың шығуы», Ғылымдар энциоклопедиясы немесе тізбегі», Кемеңгерлік меруерті», «Ізгі қала тұрғындарының көзқарасы», «Музыканың үлкен кітабы», «Философияны аңсап үйрену үшін алдын ала не білу қажеттігі жайлы», «Ақылдың мәні туралы», «Әлейметтік –этникалық трактаттар» , «Философиялық трактаттар» т.б. Шәкірттері: Әбу Әли ибн Сина ,Беруни, Бозжани, Омар Һаям. Әл-Фараби 950 жылы 80 жасында қайтыс болды. Бейіті-Сирия жеріндегі Баб әс-Сағир зиратында. |
Оқулықтағы өлеңді мәнерлеп оқу.
| Сөздікпен жұмыс | Өлең мазмұны бойынша түсініктеме сөздер. |
| Аристотель – грек елінің ұлы ғалымы | қашықтасың – алыстасың жанарым – көзім кері оралмай – кейін қайтпай пенделіктен аулақ – жамандықтан аулақ ғұмыр -өмір кілең күн – барлық өмірін ұлы мұрат- ұлы мақсат жаратқан – құдай, алла жылдарым жатыр ағып – жылдарым өтіп жатыр жүректің оты молында – жастық шағыңда тылсым түн – тыныш түн аймалады – құшақтады, сүйді |
Бес жолды өлең
Кім? Әбу Насыр әл – Фараби
Қандай? Ұлы, әйгілі, білімпаз
Не істеді? көптеген еңбектер жазды
Синоним: ғұлама
Сөйлем: Әл - Фараби Аристотельден кейінгі екінші ғалым.
«Бауырым қанша сүйгенмен...» өлеңіне талдау:
| 1 | Авторы | Әбу Насыр әл-Фараби |
| 2 | Тақырыбы | бұл өнер туындысының іргетасы. Бұл әдеби шығарма. Әдеби шығарма дегеніміз – белгілі дәуірдегі қоғамдық шындықтың сәулесі. |
| 3 | Жанр түрі | поэзия(өлең), ол дегеніміз – белгілі бір өлшеммен, ырғақпен ұйқасып келетін сөз жүйесі |
| 4 | Идеясы – | адамгершілік қасиеттерді адам бойына дарыту. |
| 5 | Шумақ: | 5 шумақ Шумақ – бұл аяқталған синтаксистік біртұтас ойды білдіреді. |
| 6 | Тармақ: | 19 тармақ Тармақ – бұл өлеңнің әр жолы. |
| 7 | Бунақ: | 2 бунақ Бунақ- бұл белгілі бір дауыс ырғағымен бөлінуі. |
| 8 | Буын: . | 7-8 буын Буын- сөздегі дауысты дыбыстардың санына қарай анықталады |
| 9 | Ұйқас түрі: | Аралас ұйқас. Ұйқас – бұл соңғы сөздері бір-бірімен үндес, дыбыстары да бірегей жақын. |
- Әбу Насыр әл – Фараби қай жерде дүниеге келген?
-Қай жылы туылған?
-Еңбектері?
-Шәкірттері кім?
- Әбу Насыр бастауыш білімді қайда алған?
- Ол қай елдерде болған?
- Әбу Насырдың туған еліне арналған өлеңінен қандай сезімін байқадың?
-Мансабы ?
-Оның еңбектерін зерттеген ғадымдар кімдер?
Үйге тапсырма Әл Фараби өмірі мен шығармашылығы туралы қосымша материалдар іздену, өлеңін жаттау
