Нургалиева Багдат Абуовна
VOCABULARY DEVELOPMENT: TECHNIQUES FOR EFFECTIVE WORD ACQUISITION
Авторлық бағдарлама
Алматы қаласы, 2024
АЛҒЫ СӨЗ
Ағылшын тілі – XXI ғасырдың тілі. Бұл тіл қазақты дүниеге танытатын, әлемдік деңгейге шығаратын тіл. Еліміздің шет елдермен қарым-қатынасымыз күшейіп отырған қазіргі заманда оқушылардың шет тіліне қызығуын, білімге құштарлығын ояту, танымдық белсенділігін арттыру басты міндет. Оқушыларымыздың ағылшын тілін білуі – уақыт талабы Шетел тілін үйрене отырып оқушы өз білімін шыңдайды, басқа ел туралы кең көлемде мағлұматтар алады, салт –дәстүрін, мәдениетін таниды. Оқытылып отырған тілдің отаны туралы, оның мәдениеті туралы білмей ол тілді үйрену мүмкін емес.
Қарым - қатынас тілі ретінде ағылшын тілін оқыту міндеттері сол тілдің отаны мен мәдени өмірі және халқы туралы мәлімет берумен сәйкес келеді. Қолданыстағы тілді үйрену оқушыларға сол тілдің қолдануының маңыздылығын, қосымша саяси, мәдени, тарихи бағытта қолданылатын сөз тіркестерімен таныстыру. Ұсынылып отырған бағдарлама оқушылардың мүмкіндіктерін дамытуға бағытталған.
Бағдарламаның басты мақсаты – оқушыларды ағылшын тілінде өз ойын еркін айтуға, ағылшын тілінен өз мүмкіндіктерін көрсете білуге ықпал ету, өзіне берілген сұрақты тыңдап, түсініп, қысқа жауап беруге, белгілі бір дәрежеде жүйелі сөйлей білуге, диалог түрінде әңгімелесе білуге үйрету. Бәсекеге қабілетті жеке тұлға қалыптастыру.
Шет тілін оқытудың жаңа білім технологияларын меңгеріп сабақты дұрыс жоспарлау мен өткізудің орны ерекше. Олай болса, шетел тілінің әрбір сабағының мақсаты шетел тілін оқытудың мақсатымен, яғни тілді терең меңгеру және оны ұлтаралық қатынас құралы ретінде пайдалана білумен тығыз байланыста болуы жан-жақты қарастырылады.
Шетел тілі сабағында тиянақты және сапалы білім беру тәрбие жұмысымен күнделікті бірлікте жүргізілуі тиісті екені күнделікті тәжірибеде дәлелденгені айқын. Осыған орай, ауызша фонетикалық, граматикалық жаттығу мен жаттаған өлең, тақпақтарды қайталау, магнитофон мен электронды оқулықтағы дикторлардың оқыған мәтіндерді тыңдау, әр түрлі ойындар, жұмбақ, мақал-мәтелдерді еске түсіру – өткенді пысықтау болса, бір жағынан оқушылардың жалыққан кезінде көмектеседі, екіншіден, олардың шетел тіліне қызығушылығы мен ынтасын күшейте түсетіндігі сөзсіз. Шетел тілінің мұғалімі жаңаша оқытудың технологиясын жан-жақты меңгеріп, соңғы жарық көрген ғылыми әдістемелік әдебиеттердегі тәжірибелі ұстаздардың оқыту әдістерін үйреніп, оларды шығармашылықпен өз жұмысында орынды да тиімді жемісті қолдана білуі – ХХІ ғасырдың шетел тілдері мұғалімдерінің алдына қойып отырған негізгі талабы болып табылады. Оны ойдағыдай жүзеге асыру ұстаздарға үлкен міндет жүктейді. Сабақ – оқытудың басты формасы. Сабақтың сапасын арттыру – барлық ұстаздардың басты міндеті және әр мұғалімді толғандыратын маңызды мәселе. Осы орайда білім деңгейінің төмендеу себептерінің бірі – күнделікті сабақ өткізудің стандартты, бір мәнді, шаблонды, көптеген мұғалімдердің сабақ үрдісін жаулап алған дәстүрлі бір сарынды сабақтарда. Күн сайын өтетін жаңа сабақты түсіндіру, үй тапсырмасын сұрау, өткенді қайталау және қорытындылау сияқты жаттанды кезеңдерден тұратын дәстүрлі сабақ оқушыларды жалықтырып, білімге деген ынтасын, қызығушылығын төмендетері сөзсіз. Сондықтан әр мұғалімнің сабақтарын қызықты өткізуі, сабағын жандандырудың әдіс тәсілдерін іздестіруі, яғни сол жаңашылдыққа оқушыларды тарта білуі, олардың белсенді шығармашылық жұмыстарын ұйымдастыра білуі – мұғалімдік міндеті және парызы.
ТҮСІНІК ХАТ
Сөздік-тілді меңгерудің маңызды компоненттерінің бірі. Сөздік қоры неғұрлым кең болса, соғұрлым адам өз ойын білдіре алады және басқа адамдардың сөйлеуін түсінеді. Алайда, сөздік қорын кеңейту қиын болуы мүмкін, әсіресе ағылшын тілін ағылшын тілі ретінде оқитын оқушылар үшін арналған.
Қазіргі әлемде кең сөздік қорын меңгеру табысты оқу мен мансаптық өсу үшін қажетті негізгі дағдылардың бірі болып табылады. Оқушылар белсенді түрде оқып, жаңа сөздерді есте сақтаған кезде мектеп жасында сөздік қорын дамыту өте маңызды. Жаңа лексиканы тиімді игеру және есте сақтау үшін оқушыларға сөздерді есте сақтап қана қоймай, оларды сөйлеу мен жазуда қолдана білуге көмектесетін арнайы әдістер мен әдістерді қолдану қажет.
Бұл авторлық бағдарлама оқушыларға берік сөздік қорын дамытуға көмектескісі келетін ағылшын тілі мұғалімдеріне арналған. Онда оқытушыларға лексиканы оқыту процесін тиімді ұйымдастыруға көмектесетін теориялық материалдар, практикалық жаттығулар мен әдістемелік ұсыныстар бар.
Мықты сөздік қорын қалыптастыру-тіл үйренудің негізгі аспектісі. Бұл бізге өз ойын еркін жеткізуге, мәтіндерді түсінуге және ана тілінде сөйлейтіндермен тиімді қарым-қатынас жасауға мүмкіндік береді. Сөздік қорыңызды жаңа тілде кеңейту жанкештілік пен тиімді стратегияларды қажет етеді.
Сонымен, біз жаңа тілде сөздік қорын молайту мен сақтауды жақсартудың бірқатар дәлелденген әдістерін зерттейтін боламыз. Жаңа сөздік сөздерді (теледидар, фильмдер, әдебиеттер және музыка арқылы) сапалы меңгеруден бастап, тілді үйренудің интерактивті әдістерін қолдануға дейін біз сөздік қорын тартымды және табысты әрекетке айналдырудың практикалық тәсілдерін ашамыз. Ағылшын тілін меңгеру үшін мықты сөздік қорын қалыптастыру өте маңызды. Сіз өзіңіздің сөз таңдауыңызды жақсартқыңыз келетін ана тілінде сөйлейтін адам болсаңыз да, еркін сөйлеуді жақсартуға тырысатын ана тілінде сөйлемейтін адам болсаңыз да, тиімді стратегияларды қолдану сіздің прогресті айтарлықтай жеделдетуі мүмкін. Бұл бағдарламада біз ағылшын тілінің сөздік қорын кеңейтудің кейбір дәлелденген әдістерін қарастырамыз.
1. Көп және белсенді түрде оқыңыз: Оқу-жаңа сөздерді меңгерудің ең күшті тәсілдерінің бірі. Кітаптар, газеттер, журналдар және онлайн мақалалар сияқты әртүрлі материалдармен танысыңыз. Оқу кезінде бейтаныс сөздерді белсенді түрде бөлектеңіз немесе жазып алыңыз және олардың мағыналарын іздеңіз. Контекстік түсіну ұстамдылықты нығайтуға көмектеседі.
2. Сөздік қосымшалары мен Веб-сайттарын пайдалану: сөздік қорын құруға арналған қосымшалар мен веб-сайттарды пайдалану арқылы технологияның артықшылығын пайдаланыңыз. Quizlet, Anki және Memrise сияқты платформалар жаңа сөздерді үйренуге және сақтауға көмектесетін флэш-карталарды, викториналарды және интерактивті ойындарды ұсынады. Бұл құралдардың көпшілігі сіздің үлгеріміңіз бен қызығушылықтарыңызға бейімделген жекелендірілген оқу тәжірибесін қамтамасыз етеді.
3. Флэшкарталарды жасаңыз: жаңа сөздерді мағыналарына немесе қолданылуына қарай тақырыптық тізімдерге немесе санаттарға реттеңіз. Бір жағында сөз, екінші жағында оның анықтамасы, синонимі, мысал сөйлемі немесе суреті бар флэшкарталар жасаңыз. Осы флэш-карталарды үнемі қарап шығыңыз, еске түсіруге де, түсінуге де назар аударыңыз.
4. Сөздік қорын контексте жаттықтыру: анықтамаларды жаттау жеткіліксіз; сөздерді контексте қалай қолдану керектігін түсіну керек. Әңгімелесулеріңізге, жазбаларыңызға және күнделікті қарым-қатынастарыңызға жаңа сөздік қорын енгізуге машықтаныңыз. Сіз үйренген сөздерді белсенді қолдану үшін пікірталастарға қатысыңыз, эссе жазыңыз немесе тіл алмасу бағдарламаларына қатысыңыз.
5. Мнемотехника мен ассоциацияларды қолданыңыз: мнемотехника, есте сақтау құралдары және ассоциациялар сөздік қорын сақтауды жеңілдетеді. Жаңа сөздер мен таныс ұғымдар, бейнелер немесе тәжірибелер арасында есте қаларлық байланыстар жасаңыз. Мысалы, оның мағынасын есте сақтау үшін "сыйымды" сөзін "кең қалпақпен" байланыстырыңыз.
6. Сөздік ойындар мен басқатырғыштармен айналысыңыз: сөздік ойындар мен басқатырғыштар сөздік қорыңызды нығайтудың қызықты және интерактивті әдісін ұсынады. Сөзжұмбақтар, сөз іздеу, Скраббл және сөз ассоциациясы ойындары сіздің сөздік қорыңызды кеңейте отырып, сөздерді тану мен шығармашылықты сынайды.
7. Жүйелі шолу жаңадан алынған сөздік қорын сақтау үшін өте маңызды. Алдыңғы сөздерді қайта қарау және олардың белсенді сөздік қорыңызда сақталуын қамтамасыз ету үшін жүйелі шолу сеанстарын жоспарлаңыз. Аралық қайталау әдістері шолу сеанстарын уақыт бойынша бөлу арқылы сақтауды оңтайландыруға көмектеседі.
8. Сөз таптары мен түбірлерін ажыратуды үйреніңіз: сөз таптарын, префикстерді, жұрнақтарды және түбір сөздерді Түсіну бейтаныс сөздердің мағынасын ашуға көмектеседі. Сөздік қорды меңгеруге де, түсінуге де көмектесетін сөздердің шығу тегі мен байланыстарын ашу үшін этимологияны зерттеңіз.
9. Нақты мақсаттар қойыңыз және прогресті қадағалаңыз: аптасына белгілі бір сөздерді үйрену немесе белгілі бір тақырыптарға немесе салаларға қатысты сөздік қорын меңгеру сияқты сөздік қорын меңгерудің нақты мақсаттарын белгілеңіз. Мотивация мен есеп беруді сақтау үшін журналдарды, қолданбаларды немесе онлайн құралдарды пайдаланып үлгеріміңізді бақылаңыз.
Бағдарламаның өзектілігі:
Қазіргі ақпараттық қоғамда кең сөздік қорына ие болу маңызды бола түсуде. Сөздерді дұрыс таңдау және қолдану қабілеті тиімді қарым-қатынас жасауға ғана емес, сонымен қатар Табысты үйренуге, жұмыс істеуге және дамуға мүмкіндік береді. Сондықтан сөздік қорын дамытудың өзектілігі даусыз және білім беру мекемелерінен ерекше назар аударуды талап етеді.
Бағдарламаның мақсаты:
- Оқушылардың жаңа сөздерді тиімді меңгеру және есте сақтау дағдыларын дамыту.
- Оқушылардың сөздік қорын арттыру.
- Оқушыларды сөйлеу мен жазуда жаңа лексиканы қолдануға үйрету.
Бағдарламаның міндеттері:
- Сөздік қорын дамыту бойынша авторлық бағдарламаның негізгі принциптері мен тәсілдерін зерделеу.
- Жаңа сөздерді сатып алу және есте сақтау техникасы бойынша сабақтар өткізу.
- Сөйлеу мен жазуда жаңа лексиканы қолдану бойынша практикалық жаттығулар өткізу.
Күтілетін нәтиже:
- Оқушылардың сөздік қорын жақсарту.
- Оқушылардың коммуникативтік дағдыларын жетілдіру.
- Жаңа сөздерді үйренуге және оларды күнделікті өмірде қолдануға қызығушылықты арттыру.
Оқыту принциптері:
- Оқытудың интерактивті әдістері.
- Әр оқушыға жеке көзқарас.
- Тұрақты тәжірибе және материалды қайталау.
- Оқушылардың өзіндік жұмысы мен бастамасын көтермелеу.
Күтілетін нәтиже:
ағылшын тілің негізгі грамматикалық құбылыстарын сөйлемде қолдана алады;
тілдік қарым – қатынас жасауға төселеді;
сөздіктермен жүйелі жұмыс арқылы тіл байлығы, сөздік қоры дамиды.
Пәнаралық байланыс:
география, тарих, әдебиет, музыка, сәулет және бейнелеу өнері.
Уақыт, көлемі, сабақтың жиілігі:
Мектеп оқушыларына жылына 34 сағат - аптасына 1 сағаттан;
Ұйымдастыру формасы:
Аралас сабақтар, өздік жұмыс, тақырыптық сабақтар, дөңгелек үстел, саяхат, ізденіс сабақтары.
Қорытындылау формасы:
Шығармашылық тапсырмалар, презентация, зияткерлік, іскерлік ойындар, тест жұмыстары.
Оқушылардың оқу жетістіктерін бағалау жүйесі:
Лесико-грамматикалық тесттер;
Мәтінмен жұмыс, мәтінге байланысты түрлі тапсырмалар;
Рөлдік ойындар, интервью алу, хат жазу;
Диалог құру.
«Building a strong vocabulary: Techniques for word acquisition and retention»
Авторлық бағдарлама
Күнтізбелік-тақырыптық жоспар
|
| Тақырыптар | Сағат саны | Мерзімі |
| 1 | What is vocabulary and why is it important? | 1 |
|
| 2 | How to expand your vocabulary? | 1 |
|
| 3 | Learning new words using dictionaries and thesauruses | 1 |
|
| 4 | Learning new words with flashcards | 1 |
|
| 5 | Learning new words using roots, prefixes and suffixes | 1 |
|
| 6 | Using new words in sentences | 1 |
|
| 7 | Using new words in conversations | 1 |
|
| 8 | Using new words in writing | 1 |
|
| 9 | Reading to expand your vocabulary | 1 |
|
| 10 | Listening to expand vocabulary | 1 |
|
| 11 | Using games and other interactive methods to expand vocabulary | 1 |
|
| 12 | Using etymology to expand vocabulary | 1 |
|
| 13 | Using mnemonics to expand vocabulary | 1 |
|
| 14 | Using technology to expand vocabulary | 1 |
|
| 15 | Motivating students to expand their vocabulary | 1 |
|
| 16 | Assessment of progress in vocabulary development | 1 |
|
| 17 | Learning new words by topic | 1 |
|
| 18 | Learning new words in context | 1 |
|
| 19 | Analyzing unfamiliar words in texts | 1 |
|
| 20 | Using synonyms and antonyms to expand vocabulary | 1 |
|
| 21 | Using phrasal verbs and idioms to expand vocabulary | 1 |
|
| 22 | Learning new words from movies and TV shows | 1 |
|
| 23 | Learning new words from songs and music | 1 |
|
| 24 | Learning new words from video games | 1 |
|
| 25 | Learning new words from comics and graphic novels | 1 |
|
| 26 | Using crosswords and puzzles to expand your vocabulary | 1 |
|
| 27 | Using social media to expand your vocabulary | 1 |
|
| 28 | Vocabulary expansion for different purposes (for example, for study, work, travel) | 1 |
|
| 29 | Vocabulary expansion for exam preparation | 1 |
|
| 30 | Assistance to parents and teachers in expanding the vocabulary of students | 1 |
|
| 31 | Using modern teaching methods to expand vocabulary | 1 |
|
| 32 | Using artificial intelligence to expand vocabulary | 1 |
|
| 33 | The Future of Vocabulary Learning | 1 |
|
| 34 | Test | 1 |
|
