№ 50 орта мектеп
Баяндама
Тақырыбы: Бастауыш сыныптарда халық ауыз әдебиетін
сын тұрғысынан ойлау арқылы оқытудың тиімділігі
Дайындаған : Жукаева А.К.
Ақөбе қаласы
2017ж ақпан
Бастауыш сыныптарда халық ауыз әдебиетін
сын тұрғысынан ойлау арқылы оқытудың тиімділігі.
Бастауыш класс мұғалімі Жукаева Аманкүл Камалқызы.
«Тіл байлығы , тіл тазалығы –ұлт қасиетінің , салт-сананың негізгі өнеге , нағыз белгісі»- деген Б. Момышұлы . Қазақ тілінің асыл мұрасы – сөз байлығының шебер сөйлеудің озық үлгілерін игерту тілімізді қастерлеп , қадірлеуге үйрете білу- мұғалімдердің басты міндеті. Тіл пәндері оқушыларды өз тілінде еркін сөйлеуге , жазбаша сауаттылыққа үйретуді мақсат ету –басты шарт.
Сол себептен де мектепте тіл пәндерін оқытуды , 1-сыныптан бастап ана тілі мен қатар ағылшын тілін ,орыс тілін қолға алу , жақсарту –бүгінгі таңдағы өзекті мәселелердің бірі болып тұр.
Ол үшінм мұғалімдер оқыту тәсілдерін пайдаланып , ұстаздық тәжірибелерін шыңдай түсуі қажет.
Бастауыш білім –үздіксіз білім берудің алғашқы басқышы , қиын да жауапты жұмыс. Ең бастысы сол бастауыш мектеп балаға белгілі бір білім беріп қана қоймай , оны жалпы дамыту яғни сөйлеу ,оқу, ойын дұрыс айтуға салыстыра білуге үйрету. Сөйлеу мәдениетіне баулиды.
Оқушылардың тілін ширату , сөздік қорын молайтуда халық ауыз әдебиетін оқытудың маңызы зор.
Халық ауыз әдебиеті –халық шежіресі. Қазақ халқының бай салт-дәстүрі мен әдебиетінің келер ұрпаққа берері көп. Соның ішінде халық ауыз әдебиетінің маңызы ерекше.
Халық ауыз әдебиетінің үлгілері көп. Бастауыш сынып оқушыларын оқытуда халық ауыз әдебиетінің үлгілерінен қысқаша мағлұматтар , үзінділер беріледі.батырлар жырынан үзінділер пайдалана отырып берілген.1-сынып оқушыларына қысқаша қызықты ертегілер , өлең-жырлар , жұмбақтар , мақал-мәтелдер , жаңылтпаштар , санамақтарды пайдалана отырып балалардың тілін , ой-өрісін, дүниетанымын , қиялын дамытсақ бастауыш сынып оқушыларының сыныптары жоғарылаған сайын ауыз әдебиеті үлгілерін оқыту да күрделен түседі.
Халық әдептілік пен адамгершілікті , ақылдылық пен батырлықты , ертеден –ақ өте жоғары бағалап , әңгімеге ән жырға арқау етіп отырған. Халықтың ауыздан-ауызға тарап , бізге жеткен ертегі , аңыз әңгімелерінің барлығында ақылдылық пен ақымақтық , арамзалақ пен адалдық , жақсылық пен жауыздық қатар көрсетіледі.
Ертегілердің тәрбиелік маңызы өте зор. Ертегілерді оқу арқылы балалар қарапайымдылық , кішіпейілділік , қайырымдылық , адалдық сияқты қасиеттерді бойына сіңіреді.Ертегілердің тілі түсінікті , қанатты сөздер мен бейнелі тіркестер болып келеді.
Ертегілерді оқытуда мыналарды ескеру керек.
Ертегіні оқытуда «бұл өмірде кездеспейді , ойдан шығарылған » деудің қажеті жоқ, балықтың , жан-жануарлардың сөйлемейтінін балалардың өздері де біледі. Бірақ ертегіде кездеспейтінді қиялдау оларды көңілдендіреді, армандауға үйретеді.
Оқушыларға кейіпкерлерге қарапайым мінездеме үйретудің пайдасы мол. Ертегі кейіпкерлеріне берілген мінездеме әдетте бір –екі айқын белгілерді көрсетіп , айқын түсінікті болып келеді.
Қара сөзбен жазылған ертегілер текстке жақын үлгімен мазмұндалады.
Өзім бастауыш сынып мұғалімі болған соң ,алағашқы сатыдан бастап , оқушылардың білім ,білік дағдысын жоғары деңгейге жеткізу мақсатым болатын.
Оқушылардың шығармащылық қабілеттерін қалыптастыру , оқытудың жаңа әдіс-тәсілдерін қолдану сияқты мәселелерді басты міндетіме ала отырып 2007 жылы «Сын тұрғысынан ойлауды оқу мен жазу арқылы дамыту» бағдарламасының толық курсына қатыстым. Осы курстан соң «Сыни тұрғыдан оқыту модулі» тиімді қолданғанда сабақ үрдісін өзгертіп , мұғалім мен оқушы арасындағы байланысты нығайтып , оқушы білімінің артуына үлкен мүмкіндік беретініне көзім жетті.
Сондықтан мен сабақ беретін класқа 1-сыныптан бастап ақпаратты ойлауға , бағалауға , талдауға және жинақтауға үйрететін тәсілдерді қолдану өте маңызды деп есептеймін.
Күнделікті сабақтарымды топтық жұмыстар арқылы жүргізіп отырдым. Себебі оқушылар өздеріне баға беруде , өзгені бағалай алуға , өздерінің және өзгенің артықшылықтары мен кемшіліктерін көре білуге тырысады. Сондай-ақ мінез-құлық ерекшелігіне байланысты жуас, тұйық оқушылар да топта бірін-бірі бағалап , постер қорғауда сурет салуға , сұрақ-жауапқа қатысып, өз ойын жалаң түрде жеткізсе де , әйтеуір топтағы оқушылардан қалмауға тырысады.Бірлесіп жұмыс істуге үйренеді.
Әдебиеттік оқу пәнінде оқушылардың тілі мен ақыл –ойын дамытуда оқыту мен оқу әрекетінің бір-бірімен тығыз байланыста болып, зор роль атқаратыны белгілі.
Ертегілерді «СТО» технологиясымен оқыту оқытудың мақсаттарын жан-жақты шешуге ,оқушылардың жоғары қызығушылықпен сабаққа қатысуына мүмкіндік береді. Ертегілердің балаларды қызықтыратын тағы бір ерекшелігі , ондағы кейіпкерлер әбден жетілген. Ертегі оқиасын , кейіпкерлерін СТО технологиялары стратегияларымен
Оқыту жеңіл. Балалар әдебиетінің балаларға тигізетін тәрбиелік әсері жан-жақты. 1- 4 класс оқу бағдарламасындағы ертегілердің тақырыптары сан алуан.
Бастауыш сынып оқушыларытна ұлттық тәрбие беруде ауыз әдебиеті мынадай мәселелерді шешеді
Отанына , еліне, жеріне, туған табиғатына деген махаббат.
Бойында жоғары қасиеті мол патриот идеалды тауып , еліктеу.
Ұлттық тәрбиені халық шығармашылығы мен ертегі қахармандарымен ұштастырып , үйлестіру.
Рухани-адамгершілік қасиеттер.
Менің 3 «А» сыныбым 1-кластан бастап «Ертегілерді сын тұрғысынан оқыту» экспериментімен жұмыс жасайды.
Жас ерекшелігіне байланысты:
1-класта «Хайуанаттар туралы ертегілер»
2-класта «Қазақ ертегілері»
3-класта «Шет ел ертегілері» оқытылды.
Сонымен қатар оқу бағдарламасындағы ертегілер де апробацияланды.
1-класта 4 ертегі оқу бағдарламасына сай «Сауысқан мен көкек» , Арыстан мен Түлкі, Күшік пен мысық, Ақымақ қасқыр .
Сыныптан тыс 13 ертегі өткізілді.
2-класта -24 ертегі өткізілді .
3-кластың бірінші жартыжылдығы бойынша 14 ертегі өтілді. 1 ертегі оқу бағдарламасына сай-«Егінші мен Қасқыр» .
Жұмыстар оқу жылы аяғына дейін жалғасады.
Бүгінгі ақпараттандыру заманында оқушыларымыздың санасына ұлттық дүниетанымның мол мұрасын сіңірмей жан-жақты жетілген ұрпақты тәрбиелеу мүмкін емес.
Бастауыш сынып оқушыларының сөйлеу үлгілері , сөзге қызығушылығы мектептің алғашқы сыныптарында қалыптасатын борлғандықтан қазақ халқының өзіне тән төл мәдениетін бойына сіңіре отырып , ақыл-ойларын дамыту – бастауыш сыныпта атқарылатын жұмыстардың негізгі мақсаты болуы шарт.
