Үй тапсырмасы: «Жан қиналмай жұмыс бітпес, талап қылмай мұратқа жетпес»
1. Лездемелік сұрақтар:
- Құлқайыргүлділер тұқымдасы қай класқа жатады?
- Құлқайыргүлділер тұқымдасының қанша түрі бар ?
- Қазақстанның қай жерлерінде кездеседі?
- Баобаб қай тұқымдасқа жатады?
- Баобаб туралы не білеміз?
- Гүлдерінің ерекшеліктері?
- Құлқайыр тұқымдасына жататын өсімдіктерді ата?
- ” Шит” дегеніміз не?
- Мақта гүлінің формуласы?
- Мақтаның ашылмай қалған қауашағы қалай аталады?
- Мақта тұқымының майлылығы?
- Медицинада дәрі ретінде қолданатын түрі?
- Сәндік үшін өсірілетін түрлері қалай аталады?
- Мақтадан қандай заттар алынады?
Қосжарнақтылар класының ерекшеліктері?
Класқа жататын тұқымдастарды ата?
Асқабақ тұқымдасына
жататын өсімдіктерді ата
Бақша өсімдіктері туралы не білесің?
Алабота тұқымдасына жататын
өсімдіктерді ата?
Орамжапырақгүлділерге
жататын өсімдіктерді ата?
Жоғарғы сатыдағы
өсімдіктер деп аталу себебі?
ТЕЛЕГРАММА Жіберілген бос сөздерді толықтырып жіберіңіз Мақтаның жемісі
- Мақтаның жемісі - ……….. Мақтаның ашылмай қалған немесе шала ашылған қауашағын ………..дейді. Қауашақ ………….ашылады. Қауашақ ішіндегі ұзын талшықтары (түктері) бар өте көп тұқымдар шашылады. Талшықтардың ұзындығы кейбір мақта іріктемелерінде ……… миллиметрге дейін жетеді. Шит талшықтары таза ……….(клетчатка) тұрады. Олар өте ширатылғыш, сондықтан тоқыма материалы (хлопок) ретінде пайдаланылады. Шитті мақтадан таза мақта өндіріледі. Мақта тұқымынан ….., ………, мақта мамығы, басқа да құнды өнімдер алынады. Мақта тұқымының ………. майдан тұрады. Мақта жайы тағамға, сондай-ақ техникалық мақсатта қолданылады.
ТЕЛЕГРАММА Жіберілген бос сөздерді толықтырып жіберіңіз Мақта шаруашылығы
- Мақта шаруашылығы өте ертеден дамып келеді. Жыл санауға дейін 3000 жылдан бері мақта шаруашылығымен ……… шұғылданып келеді. Шитті мақта біздің республикадан басқа ……….., ……….. өсірілуде. Өйткені мақта - …….,…….. сүйетін өсімдік. Мақтадан мол түсім алу үшін …………. қажет. Көлеңке түспейтін, топырағы тыңайтылған жерде өскен қоза қауашақтарының әрқайсысынан ……… дейін таза мақта алуға болады. Мақтаны бір үлескіде жылма-жыл екпей, ……….. алмастырудың маңызы зор.
- Құлқайыргүлділер тұқымдас өсімдіктер құрамында ………….. мол.
- Құлқайыргүлділер қатарының .... тұқымдасы бар, гүлдері..., тостағаншасы..., күлтесі... жапырақша, аталығы..., аналығы..., жемісі..., ... . Гүл формуласы ....,дәрілік түрі .... .
§ 28. Қосжарнақтылар класы.
Раушангүлділер тұқымдасы.
Бұршақ тұқымдастар.
- Көктемде Ақ гүлге оранады, Күзде Қолға доп боп оралады.
- Бұтаға ілген үлпершек, Іші нәрлі қызыл сөл, Теріп алып үлгерсек.
- Тіл үйірген дәмі бар, Сары алтын түс — сәні бар. Шақсаң егер кептіріп, Сүйегінің дәні бар, Баққа тұрар сән беріп, Алқа етіп тізіп ал.
Раушангүлділер тұқымдасының төрт тұқымдас тармағы бар
Раушангүлділер
3000/35 түр ҚР
Тобылғылар
300 түр
Раушангүлділер
1700түр
Алмалылар
600түр
Өріктер
400 түр
Таңқурай
Шие
Қара өрік
Шабдалы
Алма
Шие
Тобылғы
Алма
Итмұрын
Бұршақ тұқымдастар 12000/650 түр ҚР-да
Раушангүлділер тұқымдасы 3000/35 түр ҚР-да
- Ағаш, бұта, шөптесін.
- Гүлдері: қос гүлсерік, 5 тостағаншасы біріккен, 5 күлте жапырақша, аталығы шексіз,кейде 4-8-9, аналық саны 1, өте көп
- Жемісі – көп сүйекті , жидек, сүйекті-шырынды, жаңғақты, көп жаңғақшалы құрғақ жеміс.
- Гүл формуласы
Т(5) К5 А ∞ Ж1
- Ағаш, шала бұталы, шөптесін.
- Гүлшоғыры-шоғырбас, шатырша, масақ, 5 тостағаншасы біріккен, 5 күлте жапырақшасы 1 «желкен», 2«ескек», 2«қайықша», аталығы 1+(9), аналық саны -1
- Жемісі –құрғақ бұршаққап.
- Гүл формуласы
- Т(5) К 3+(2) А 1+(9)Ж1
- Тамыр түкшелері арқылы
бос азотты сіңіреді
желкен
2 ескек
2 қайықша
Ағаштар
Мойыл,шетен,
алма, алмұрт
Бұталы
Раушан,
Итмұрын
Шөптесін
Шыршай, байғұт,
қойбүлдірген
Үшқұлақты
Бүлдірген,
құлпынай,
таңқурай
Қауырсын тәрізді
Итмұрын, қараған,
шетен
Алма
Алмұрт
Долана
Өрік
Шие
Саусақ салалы
Жатаған қараған
Раушангүлділер
Бұршақ
Мәдени – алмұрт,
шие
Тағамдық –
асбұршақ,үрмебұршақ,
соя, жасымық,
жержаңғақ,нұт
Жабайы – тікенгүл,
Шетен, итмұрын
Мал азықтық –
бөрібұршақ, беде,
түйежоңышқа, жантақ
Дәрілік – таңқурай,
құлпынай
Дәрілік-
жалаң қызыл мия,
кассия
Сәндік – раушан
25000 іріктеме
Сәндік – қараған,
тентекмия
Бұршақ тұқымдасы
Екпе асбұршақ
Жемісі
Қызыл жоңышқа
гүлшоғыры
Сарыгүлді бөрібұршақ
атбұршақ
Түйнек бактериялары
Соя өсімдігі
Бұл өсімдіктің 100г-ында
45г нәруыз, 27г өсімдік майы, 20г крахмал бар.
Сояның қоректік тұқымынан 100-ге жуық азық-түлікпен, тәтті тағамдар: кәмпит,май,печенье,
сүт,сыр, ірімшік т.б дайындауға болады
Қызылбас жоңышқа
1 га жерден 150кг Азот
2) Раушангүлділер
Итмұрын- Т (5) К 5 А ∞ Ж 1
Жабайы алхоры- Т(5) К 5 А 20 Ж 1
Алма гүлі – Т (5) К 5 А ∞ Ж (5)
Б ұршақ тұқымдасы
- Т 5 К 1+2+(2) А (9)+1 Ж 1
Алма. Бетке әжім түсіруді тежейді. Ұйқыға жатарда піскен алманың бір данасын жеп жатсаңыз, тістегі бактериялардың 96,7 % алма құрамындағы органикалық қышқылдардың әсерінен жойылып кетеді.
Өрік. Оны «денсаулық жемісі» деп атайды. Құрамын-да органикалық қышқылдар, нектин, хош иісті заттар, минералды тұздар (калий,) натрий, кальций, т.б. және коротин бар.
Алмұрт. Оның шырыны несепті айдау үшін өте пайдалы. Алмұрт шырынын қуық-қа тас байланғанда да ішеді. Алмұрттың шырыны мен тұндырмасы несептің бөлінуін күшейтіп қана қоймай, түсін де ашып, бактерияларды жоюға әсер етеді
Қызыл түсті раушан 1930 жылы генетикалық мутация жолымен алынған. Табиғатта раушанның көк түсіне жауап беретін ген, көк түсті пигмент дельфинидин болмаған.Бірақ көп жылдық австралиялық және жапондық компаниялардың бірігіп жұмыс істеуі нәтижесінде 2004 жылы «көк» раушан гендік инженерия әдістері арқылы шығарылды.
Раушангүлділер-Р
Бұршақ тұқымдастар-Б
Жемісі
- Алмұрт
- Құлпынай
- Асбұршақ
- Шабдалы
- Жержаңғақ
- Беде
- Соя
- Шыршай
Дұрыс жауап
- Бұршаққын
- Бұршаққап
- Құрғақ k өп жаңғақшалы
- Құрғақ
- Шырынды жидек
- Сүйекті шырынды
- жидек
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
Раушангүлділер-Р
Бұршақ тұқымдастар-Б
Жемісі
- Алмұрт
- Құлпынай
- Асбұршақ
- Шабдалы
- Жержаңғақ
- Беде
- Соя
- Шыршай
Дұрыс жауап
- Бұршаққын
- Бұршаққап
- Құрғақ k өп жаңғақшалы
- Құрғақ
- Шырынды жидек
- Сүйекті шырынды
- жидек
1. G
2. C
3. B
4. F
5. B
6.Е
7. B
8. D
Тест. Раушангүлділер мен бұршақ тұқымдасына жататын өсімдік белгілерін бөліп жаз:
- Жемісі-жидек. Гүлшоғыры-шоғырбас. Гүл формуласы Т (5) К 5 А ∞ Ж 1 . Гүлі біріккен -5 тостағанша. Жемісі-бұршаққап. Гүлі бірікпеген – 5 күлтежапыраша. Гүлінде аталығы көп, кейде 4-8-9. Гүлінде аталығы- 10, аналығы -1. Тамырында азот жинақталады. Тұқымында эндоспермі болмайды.
- Жемісі-жидек.
- Гүлшоғыры-шоғырбас.
- Гүл формуласы Т (5) К 5 А ∞ Ж 1 .
- Гүлі біріккен -5 тостағанша.
- Жемісі-бұршаққап.
- Гүлі бірікпеген – 5 күлтежапыраша.
- Гүлінде аталығы көп, кейде 4-8-9.
- Гүлінде аталығы- 10, аналығы -1.
- Тамырында азот жинақталады.
- Тұқымында эндоспермі болмайды.
Тексереміз:
Раушангүлділер
Жауабы: 1,3,6,7,10.
Бұршақ
Жауабы: 2, 4, 5, 8, 9.
- § 28 (бәріне).
- Іздену жұмыстары таңдаумен :
асбұршақ пен үрмебұршақ маңызын жазып келу
- Сурет салу.86 беттегі 1,2,3 тапсырма
