![тақырыбы: Мұқағали Мақатаевтың жырларындағы халықтың салт- дәстүрлері мен нақыл сөздері.](http://fsd.intolimp.org/html/2017/05/23/i_5924615b5bc55/img_phpcLfsvM_13205_Kjy_0_0.jpg)
тақырыбы: Мұқағали Мақатаевтың жырларындағы халықтың салт- дәстүрлері мен нақыл сөздері.
![Мақсаты: ақын жырларына жан- жақты талдау жасау және халықтың салт – дәстүрлерін қалай арқау еткенін анықтау. Сонымен қатар ақын поэзиясындығы нақыл сөздерді, яғни афоризмдерді талдау. Мақсаты: ақын жырларына жан- жақты талдау жасау және халықтың салт – дәстүрлерін қалай арқау еткенін анықтау. Сонымен қатар ақын поэзиясындығы нақыл сөздерді, яғни афоризмдерді талдау.](http://fsd.intolimp.org/html/2017/05/23/i_5924615b5bc55/img_phpcLfsvM_13205_Kjy_0_1.jpg)
- Мақсаты: ақын жырларына жан- жақты талдау жасау және халықтың салт – дәстүрлерін қалай арқау еткенін анықтау. Сонымен қатар ақын поэзиясындығы нақыл сөздерді, яғни афоризмдерді талдау.
- Мақсаты: ақын жырларына жан- жақты талдау жасау және халықтың салт – дәстүрлерін қалай арқау еткенін анықтау. Сонымен қатар ақын поэзиясындығы нақыл сөздерді, яғни афоризмдерді талдау.
![(1931 – 1976) Өлсе өлер Мұқағали Мақатаев, Өлтіре алмас алайда өлеңді ешкім.](http://fsd.intolimp.org/html/2017/05/23/i_5924615b5bc55/img_phpcLfsvM_13205_Kjy_0_2.jpg)
(1931 – 1976)
Өлсе өлер Мұқағали Мақатаев,
Өлтіре алмас алайда өлеңді ешкім.
![](http://fsd.intolimp.org/html/2017/05/23/i_5924615b5bc55/img_phpcLfsvM_13205_Kjy_0_3.jpg)
![Халықтың салт-дәстүрі мен тұрмыс тіршілігін, сезімталдықпен жырлаған ақынның бірі – Мұқағали Мақатаев.](http://fsd.intolimp.org/html/2017/05/23/i_5924615b5bc55/img_phpcLfsvM_13205_Kjy_0_4.jpg)
Халықтың салт-дәстүрі мен тұрмыс тіршілігін, сезімталдықпен жырлаған ақынның бірі – Мұқағали Мақатаев.
![Мұқағали Мақатаев қазақ поэзиясының-мақтанышы.](http://fsd.intolimp.org/html/2017/05/23/i_5924615b5bc55/img_phpcLfsvM_13205_Kjy_0_5.jpg)
Мұқағали Мақатаев қазақ поэзиясының-мақтанышы.
- Оның туған жер, адамдар тағдыры, өмір мен өлім, ана мен бала, ақын мен ақындық т.б тақырыптағы лирикасы қайталанбас ұлттық сипатта, ұлттық зермен кестеленген және қазақтың салт-дәстүрлері ақын поэзиясында өзіндік орын алады
![Халықтың дәстүрі –ақын өлеңдерінде Тұсау кесу Үлкенді сыйлау Бесікке салу Бәсіре атау Қонақты қарсы алу Тәбәрік беру Беташар](http://fsd.intolimp.org/html/2017/05/23/i_5924615b5bc55/img_phpcLfsvM_13205_Kjy_0_6.jpg)
Халықтың дәстүрі –ақын өлеңдерінде
Тұсау кесу
Үлкенді сыйлау
Бесікке салу
Бәсіре атау
Қонақты қарсы алу
Тәбәрік беру
Беташар
![Тұсау кесу «Тұсауыңды кесейін, күрмеуіңді шешейін» «Сәби болғым келеді» Қанаттанып өмірге ұшарымда Кесілмесе бәрібір тұсауым да Сәби болғым келеді, сәби болғым Сәбиі жоқ ананың құшағында.](http://fsd.intolimp.org/html/2017/05/23/i_5924615b5bc55/img_phpcLfsvM_13205_Kjy_0_7.jpg)
Тұсау кесу
«Тұсауыңды кесейін, күрмеуіңді шешейін»
«Сәби болғым келеді»
Қанаттанып өмірге ұшарымда
Кесілмесе бәрібір тұсауым да
Сәби болғым келеді, сәби болғым
Сәбиі жоқ ананың құшағында.
![«Әлди, әлди ақ бөпем, ақ бесікке жат бөпем» Бесік жыры Бөпем – бөпем, бөпем-ау, Қай жерде қалды көкең-ау Көбісі біздің ырымның Түкке алғысыз екен-ау!](http://fsd.intolimp.org/html/2017/05/23/i_5924615b5bc55/img_phpcLfsvM_13205_Kjy_0_8.jpg)
«Әлди, әлди ақ бөпем, ақ бесікке жат бөпем»
Бесік жыры
Бөпем – бөпем, бөпем-ау,
Қай жерде қалды көкең-ау
Көбісі біздің ырымның
Түкке алғысыз екен-ау!
![Беташар Боз ала ауыл жастары, Боз ала ауыл жастары, Бозбала күнін бастады. Боз жаулық жауып қыздарға Шаңырақ құра бастады,](http://fsd.intolimp.org/html/2017/05/23/i_5924615b5bc55/img_phpcLfsvM_13205_Kjy_0_9.jpg)
Беташар
Боз ала ауыл жастары,
- Боз ала ауыл жастары,
Бозбала күнін бастады.
Боз жаулық жауып қыздарға
Шаңырақ құра бастады,
![](http://fsd.intolimp.org/html/2017/05/23/i_5924615b5bc55/img_phpcLfsvM_13205_Kjy_0_10.jpg)
![Бәсіре атау Жылқышы атам – қамқоршы, асыл еді, Әкелді де, ерттеді бәсіремді.](http://fsd.intolimp.org/html/2017/05/23/i_5924615b5bc55/img_phpcLfsvM_13205_Kjy_0_11.jpg)
Бәсіре атау
Жылқышы атам – қамқоршы, асыл еді,
Әкелді де, ерттеді бәсіремді.
![Тәбәрік беру Әке – сенің тастап кеткен мұраңды Төрт немерең көрген шақта қуанды Терің сіңген тақияға жармасып Алма- кезек бірінен соң бірі алды « Т әбәрік » Аппақ тонын атамның тәбәрігін Жүзге кел деп арқаңа жаба салам.](http://fsd.intolimp.org/html/2017/05/23/i_5924615b5bc55/img_phpcLfsvM_13205_Kjy_0_12.jpg)
Тәбәрік беру
Әке – сенің тастап кеткен мұраңды
Төрт немерең көрген шақта қуанды
Терің сіңген тақияға жармасып
Алма- кезек бірінен соң бірі алды
« Т әбәрік »
Аппақ тонын атамның тәбәрігін
Жүзге кел деп арқаңа жаба салам.
![Үлкенді сыйлау “ Тоқта ботам” Ей, болашақ! Қарт келеді зиялы Кейімесін ата қыран ұялы . Сен сыйласаң, сәби шақтың бір сәтін Атаң саған ұзақ өмірін қияды](http://fsd.intolimp.org/html/2017/05/23/i_5924615b5bc55/img_phpcLfsvM_13205_Kjy_0_13.jpg)
Үлкенді сыйлау
“ Тоқта ботам”
Ей, болашақ! Қарт келеді зиялы
Кейімесін ата қыран ұялы .
Сен сыйласаң, сәби шақтың бір сәтін
Атаң саған ұзақ өмірін қияды
![Анам маған: - Үлкенді сыйла деген. Сол сөз маған ізгілік құйған екен. Үлкендерден ауысқан кішілікті Үлкендердің өзіне сыйға берем](http://fsd.intolimp.org/html/2017/05/23/i_5924615b5bc55/img_phpcLfsvM_13205_Kjy_0_14.jpg)
Анам маған: -
Үлкенді сыйла деген.
Сол сөз маған ізгілік құйған екен.
Үлкендерден ауысқан кішілікті
Үлкендердің өзіне сыйға берем
![Қонақты қарсы алу Бұ зықтың қамшысындай иректелген Бұзық ит, не сор сені сүйреп келген. Тамыз, кәне, сүтіңнен таңдайыңа Тажал неме бізді де үй деп келген](http://fsd.intolimp.org/html/2017/05/23/i_5924615b5bc55/img_phpcLfsvM_13205_Kjy_0_15.jpg)
Қонақты қарсы алу
Бұ зықтың қамшысындай иректелген
Бұзық ит, не сор сені сүйреп келген.
Тамыз, кәне, сүтіңнен таңдайыңа
Тажал неме бізді де үй деп келген
![Нақыл сөздерге арналған Мұқағали өлеңдері](http://fsd.intolimp.org/html/2017/05/23/i_5924615b5bc55/img_phpcLfsvM_13205_Kjy_0_16.jpg)
Нақыл сөздерге арналған Мұқағали өлеңдері
- Мұқағали Мақатаев өз поэзиясында көптеген халықтың салт-дәстүрін, ырым-нанымдарын өлеңдерін арқау етеді. Ақын өлеңдерін оқығанда ақынның әр өлеңінен нақыл сөздерді жиі келдестіруге болады.
![Өмір-өзен «Рахатқа бола бес күнгі Ренжіт іп көрме ешкімді .» «Өмірді қалай сыйласаң, Өлімді сондай жат көрме](http://fsd.intolimp.org/html/2017/05/23/i_5924615b5bc55/img_phpcLfsvM_13205_Kjy_0_17.jpg)
Өмір-өзен
«Рахатқа бола бес күнгі
Ренжіт іп көрме ешкімді .»
«Өмірді қалай сыйласаң,
Өлімді сондай жат көрме
![Достық туралы « Қарлығашым, келдің бе? » «Достық деген адамның көрігі екен, Достық деген адамның серігі екен » «Достық» Шоқтанып жүрген көгімде Шолпаным бар ғой менің де, Жолдассыз, доссыз тегінде Өтк із ген өмір, өмір ме?](http://fsd.intolimp.org/html/2017/05/23/i_5924615b5bc55/img_phpcLfsvM_13205_Kjy_0_18.jpg)
Достық туралы
« Қарлығашым, келдің бе? »
«Достық деген адамның көрігі екен,
Достық деген адамның серігі екен »
«Достық»
Шоқтанып жүрген көгімде
Шолпаным бар ғой менің де,
Жолдассыз, доссыз тегінде
Өтк із ген өмір, өмір ме?
![Афоризм Афоризм - дегеніміз мән-мағыналары терең нақыл сөздер. 1. Жамандарды іздеме өзі табар, Жақсыларды табуың қиын екен («Мавр» өлеңінен) 2 . Бір бұйымы бір үйге мұра болар, Қайран біздің аталар – ғұламалар. («Аққулар ұйықтағанда»)](http://fsd.intolimp.org/html/2017/05/23/i_5924615b5bc55/img_phpcLfsvM_13205_Kjy_0_19.jpg)
Афоризм
- Афоризм - дегеніміз мән-мағыналары терең нақыл сөздер.
1. Жамандарды іздеме өзі табар,
Жақсыларды табуың қиын екен
(«Мавр» өлеңінен)
2 . Бір бұйымы бір үйге мұра болар,
Қайран біздің аталар – ғұламалар.
(«Аққулар ұйықтағанда»)
![3. Атамнан қалған мұра ізеттілік, Арымды соған қоям күзеттіріп. «Шуағым менің» 4. Қазақтың мал-ырысы, малы-бағы, Қашаннан бір-біріне танымалы. «Тау өзені тентек қой, тасып жатыр»](http://fsd.intolimp.org/html/2017/05/23/i_5924615b5bc55/img_phpcLfsvM_13205_Kjy_0_20.jpg)
3. Атамнан қалған мұра ізеттілік,
Арымды соған қоям күзеттіріп.
«Шуағым менің»
4. Қазақтың мал-ырысы, малы-бағы,
Қашаннан бір-біріне танымалы.
«Тау өзені тентек қой, тасып жатыр»
![5 .Адамның ғұмырынан қысқа не бар? Күн еңкейсе болғаны, кеш кіреді. “ Сәби-ана ” 6 .Бықсып жанған қоламта емес, Артымызда шоқ қалсын. Болашақтың ошағында Біз тұтатқан от жансын! «Болады деп арманда»](http://fsd.intolimp.org/html/2017/05/23/i_5924615b5bc55/img_phpcLfsvM_13205_Kjy_0_21.jpg)
5 .Адамның ғұмырынан қысқа не бар?
Күн еңкейсе болғаны, кеш кіреді.
“ Сәби-ана ”
6 .Бықсып жанған қоламта емес,
Артымызда шоқ қалсын.
Болашақтың ошағында
Біз тұтатқан от жансын!
«Болады деп арманда»
![7. Бас – биік қой, Биік жерге алдымен қар түседі («Бастау» өлеңінен) 8. Тіршілікте көрінеміз өлместей, Тұра алмаймыз ерегеспей,белдеспей. Өтейікші біріміз бен біріміз Өшіктірмей, өкпелетпей, сен деспей («Қарлығашым, келдің бе?»)](http://fsd.intolimp.org/html/2017/05/23/i_5924615b5bc55/img_phpcLfsvM_13205_Kjy_0_22.jpg)
7. Бас – биік қой,
Биік жерге алдымен қар түседі
(«Бастау» өлеңінен)
8. Тіршілікте көрінеміз өлместей,
Тұра алмаймыз ерегеспей,белдеспей.
Өтейікші біріміз бен біріміз
Өшіктірмей, өкпелетпей, сен деспей
(«Қарлығашым, келдің бе?»)
![«Елім барда» Ең бірінші бақытым – халқым менің Соған берем ойымның алтын кенін. Тас жүректі тіл і мен тілім дедім Бақытым бар үшінші – Отан деген Құдай деген кім десе, Отан дер едім.](http://fsd.intolimp.org/html/2017/05/23/i_5924615b5bc55/img_phpcLfsvM_13205_Kjy_0_23.jpg)
«Елім барда»
Ең бірінші бақытым – халқым менің
Соған берем ойымның алтын кенін.
Тас жүректі тіл і мен тілім дедім
Бақытым бар үшінші – Отан деген
Құдай деген кім десе, Отан дер едім.
![Мұқағали поэзиясы-қымбат қазына.](http://fsd.intolimp.org/html/2017/05/23/i_5924615b5bc55/img_phpcLfsvM_13205_Kjy_0_24.jpg)
Мұқағали поэзиясы-қымбат қазына.
- «Ғасыр ақыңы» атанған Мұқағалидің барлық еңбегі тұтастай алғанда, өткен ғасырдың екінші жартысындағы қазақ елінің рухани дүниесін, тұрмыс-күйін, арман-мүддесін, тарихи тұрғыдағы ұлттық портретін шыншылдықпен хаттаған асыл мұралар қатарына жатады. Өлеңмен де, өмірмен де бүкпесіз қауышып, қалтарыссыз сүйген ақын жүрегі соңғы деміне дейін кіршіксіз сезім өртінде өтті.
![. Ақынның әр өлеңінде,әр шумағында бүкпесіз, ақжарқын көңілмен сазды сыр төгіп отырғандай. Өлеңнің ырғағынан да, тербелісінен де ақынның қимылын, дауысын, мәнерін естіп, мінез-құлқын танимыз. Өйткені ол өлеңнен, өнерден сыр іріккен емес. Өлеңге өз жан дүниесін ашты, өлеңнің сырлы құпияларын жария етті. Мұқағали шығармашылығы әлі де терең зерттеу қажет деп ойлайм ын .](http://fsd.intolimp.org/html/2017/05/23/i_5924615b5bc55/img_phpcLfsvM_13205_Kjy_0_25.jpg)
- . Ақынның әр өлеңінде,әр шумағында бүкпесіз, ақжарқын көңілмен сазды сыр төгіп отырғандай. Өлеңнің ырғағынан да, тербелісінен де ақынның қимылын, дауысын, мәнерін естіп, мінез-құлқын танимыз. Өйткені ол өлеңнен, өнерден сыр іріккен емес. Өлеңге өз жан дүниесін ашты, өлеңнің сырлы құпияларын жария етті. Мұқағали шығармашылығы әлі де терең зерттеу қажет деп ойлайм ын .
![Пайдаланған әдебиет](http://fsd.intolimp.org/html/2017/05/23/i_5924615b5bc55/img_phpcLfsvM_13205_Kjy_0_26.jpg)
Пайдаланған әдебиет
- Қазақ әдебиеті «хрестоматия» Қ.Құрманбаева
- Қазақ тілі мен әдебиеті орыс мектебінде 6/2007
- Салт –дәстүрлер/ Сен білесің бе ?/Аруна баспасы
- Бата –тілек /Сен білесің бе ?/Аруна баспасы
- Ү йлену тойы/ Сен білесің бе ?/ Аруна баспасы
![Жобаны ң авторы: Сапарова Индира 8 сынып оқушысы Михайлов орта мектебі 2013 жыл](http://fsd.intolimp.org/html/2017/05/23/i_5924615b5bc55/img_phpcLfsvM_13205_Kjy_0_27.jpg)
Жобаны ң авторы:
Сапарова Индира
8 сынып оқушысы
Михайлов орта мектебі
2013 жыл
![](http://fsd.intolimp.org/html/2017/05/23/i_5924615b5bc55/img_phpcLfsvM_13205_Kjy_0_28.jpg)