"Сағындым өлеңі" М.Жұмабаев

Пән

Қазақ әдебиеті

Сынып

8

Өтілетін мерзім: 24.12

Тақырыбы

М.Жұмабаевтың «Сағындым өлеңі

Мақсаты

Оқушыларға бүкіл өмірін Алашына арнаған ұлы ақын Мағжан Жұмабаевтың «Сағындым» өлеңінің мазмұны мен идеясын меңгерту;өлеңді мәнерлеп оқыта отырып, ой-өрісін дамыту, шығармашылыққа баулу; өлеңнің мазмұнын талдата отырып, оқушылардың бойында адамгершілік құндылықтарды жетілдіру, Отанын, елін, жерін сүюге тәрбиелеу;

Күтілетін нәтиже:

1.Өлеңді мәнерлеп оқи алады.

2 Өлеңге сатылай кешенді талдау жасай алды.

3Топта, жұпта, еркін пікір алмасады

4Мәселе төңірегінде талқылауға, зерттеуге, дәлелдеуге үйренеді.

Сабақта қолданылатын әдіс-тәсілдер:

Топтық жұмыс, кластер, бірлесе жұмыс жасау, пікір алмасу, сұрақ-жауап,сын тұрғысынан ойлау

Қолданылған модульдер:

1 Оқыту мен оқудағы жаңа тәсілдер;

2 Сыни тұрғыдан ойлауға үйрету;

3 Оқыту үшін бағалау және оқуды бағалау;

4 Оқыту мен оқуда АКТ- пайдалану;

5 Талантты және дарынды балаларды оқыту;

6 Оқушылардың жас ерекшеліктеріне сәйкес оқыту және оқу;

Сабақтың кезеңдері:

Тапсырмалар мен сұрақтар

Мұғалімнің әрекеті

Оқушының әрекеті

Кіріспе Тренинг

Балалармен сәлемдесу, оқушылардың зейінін сабаққа аударту, жылы атмосфера орнату

Оқушылармен амандасып,тексеріп, оқушылар арасында жылы атмосфера

Мұғаліммен амандасады, шаттық шеңберін жасайды.

«Сиқырлы шеңбер» тренингі.

Мақсаты: мұғалім мен оқушы арасында психологиялық жайлы атмосфера қалыптастыру, талдау,өзіндік сыни көзқарас,диалогтік оқытумен қатар оқушылар еркіндікті дамытады.

Оқушылармен бірге шеңбер құрып,тренингті өткізуге жағдай жасап бағыт-бағдар беруші болу.

өзара жылы қарым қатынас орната отырып, тренингке қатысу,бір-біріне жақсы қарым қатынас орнату, ынталандыру.

Топқа бөлу

1.Топқа бөлу: қима суреттер беріледі, оқушылар өздері ойланып, үш топқа бөлінеді

2 Топ ережелерін еске түсіреді

Мақсаты: үлгерімі жақсы және орташа оқушыларды, өзара аз қарым қатынас жасайтын балаларды ортақ жұмыс жасауға бағыттау, сыни ойлау қабілеттері артады.

Шеңберде тұрған оқушыларға қима суреттер беріледі , сурет жинау арқылы топқа бөлінеді.

Табиғат суреттері

Оқушылар суреттерді таңдап, өздері үш топқа бөлінеді.

1-топ.Әдебиетшілер

2-топ. Тарихшылар

3-топ . Зерттеушілер

Көрініс

Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.

Бір кезде есікті қағып бір оқушы келеді: 
- Кешіріңіздер 8 сынып па? 
Балалар: 
- Иә! 
Оқушы: 
- Сәлеметсіздер ме, балалар! Мен «Солтүстік Қазақстан » газетіне мәлімет жинақтап жүрмін. Елімнің барлық мектептерін аралап, бүгін сендерге жеттім. Азиадаға қазақ тілін меңгеруде қандай үлес қосып жатқандарыңды жерлес жазушымыз Мағжан Жұмабаевтың өлеңдері туралы не білетіндеріңді көріп, суретке түсіріп алайын деп едім. 
Мұғалім: 
- Олай болса, өте жақсы. Қош келіпсіз! 

Келген қонақты қарсы алу.

Жауап береді.

Үй жұмысын тексеру арқылы Мағжан Жұмабаев өмірбаянына қайталау жасау.

Үй тапсырмасын тексеру.

Мұғалім сұрақтар арқылы оқушылардың Мағжан Жұмабаев туралы не білетіндерін тексереді.

1.М.Жұмабаев кім?

2.Ол қай жерде туған?

3. Ол қандай отбасында дүниеге келді?

4. Оның отбасы туралы не айта аласыңдар?

5.Ақын қайда оқыды?

6. Ақынның қандай өлеңдерін білесіңдер?

Балалар үйде Мағжан Жұмабаев өмірбаяны туралы оқып дайындалып келеді,сұрақтарға жауап береді.

Қызығушылық ояту.

Сұрақтар арқылы сабақтың тақырыбын ашу.

Ой қозғау.

Мұғалім сұрау арқылы ой қозғайды.

– Балалар, бүгін біз Мағжан Жұмабаевтың шығармашылығына арналған сабағымызды ары қарай жалғастырамыз.Алдымен балалар тақтаға назарларыңызды аударыныздар.

Тақтадан

Туған жердің қадірін

Шетте жүрсең білерсің.

-Балалар бұл не?

-Бұл мақал.

-Бұл мақалды қалай түсінесіңдер?

Балалар жауаптары.

Ал, сендер басқа жерде жүргенде кімді,нені сағынасыңдар?

Балалар жауаптары.

Сонымен «сағыныш» сөзінің мағынасын қалай түсінеміз? «Сағыныш» сөзін естігенде сендерге қандай ойлар келеді? 

Ендеше,біздің бүгінгі тақырыбымыз жерлес ақынның «Сағындым» өлеңі.

Ақын өз өлеңінде не туралы жырлауы мүмкін?

Мұғалімді мұқият тыңдап, сұрағына жауап береді.Өз ойларын ортаға салып, пікір алмасады.

Мағынаны ажырату

Сөздік жұмысын ұйымдастыру.

Өлеңмен таныстыру.

Жаңа сөздермен жұмыс.

Мұғалім жаңа сөздерге түсініктеме береді.Мысалы: Абақты-қазіргі кезде түрме деп қолданылады, ол орыс тілінен кірме сөз.

Абақты-тюрьма

Жаңылу-запутаться

Жаны қас-враг

Ауыр иіс-тяжелый запах

Қара көлеңке- черная тень

Сырласу-делиться сокровенным, разговаривать

«Сағындым» өлеңін үнтаспадан тыңдату.

Өлең төңірегінде сұрақтар қою.

Сөздікпен жұмыс жасайды, дәптерлеріне жазып алады.

Өлеңді мұқият тыңдайды.

Сұрақтарға жауап береді.

Топпен жұмыс,

Бірлескен жұмыс

«Сағындым » өлеңімен жұмыс

Мақсаты: оқушылардың жеке жұмыс жасауда өлеңді, өздігінен аударуға бағыттау, топта сыныптастарының көмегіне жүгінуге бір-бірінің пікірлерін тыңдауға дағдыландырады.

Күтілетін нәтиже:

«мұғалім-оқушы»

«оқушы-оқушы»

Жағдайында қарым-қатынас жасау арқылы бірлесе тақырыпты қайталайды. «Сағындым» өлеңінің тақырыбына класстер жасау (ортақ тапсырма), сатылай кешенді талдау жасау.

Мақсаты. Тақырып төңірегінде сыни ойларын шығармашылық түрде

бейнелеуге бағыттау, өз көзқарастарын зерттеуге, дәлелдеуге, қорытынды жасауға үйрету.

Күтілетін нәтиже: топ ішінде тақырып бойынша шығармашыл ойларын дамытады, қорғайды, дәлелдейді.

Мұғалім ватман таратып, коллаж, өлеңге сатылай кешенді жасауға, постер құрастыруға барлық мүмкіндіктер жасайды.

1-топ . Сатылай кешенді талдау жасайды.

2-топ. Біздің жерлес ақынымыздың атында не бар? Тақырыбына коллаж жасау.

3-топ. Көрініс.

Ақынның абақтыда отырған кездегі сағыныш сезіміне постер құрастыру.

Оқушылар бірлесіп ақылдасып, бір-бірінің пікірін тыңдап, «Сағыныш» өлеңі тақырыбына коллаж жасап, постер құрастырып, сатылай кешенді талдау жасайды, қорғайды

өз ойларын бейнелейді.

Әр топтан оқушылар шығып,коллаж, постер бойынша сөйлейді.

Әдебиетшілер тобы: «Сағындым» өлеңіне сатылай кешенді талдау
Тақырыбы: еліне, жеріне, анасына деген сағыныш.
Идеясы: Шындық өмір көріністерін суреттей еркіндікті, бостандықты бағалау.
Шумақ – аяқталған синтаксистік біртұтас ойды білдіреді. 6 шумақты өлең.
Тармақ – өлеңнің әр жолы. 4 тармақты.
Бунақ – белгілі бір дауыс ырғағымен бөлінуі. 3 бунақты
Ұйқас. Қара өлең ұйқасы. а - а - б - а
Әдеби теориялық ұғымдар. Теңеулер бар.
Түсіндірме сөздік. Абақты – түрме, ауыр иіс – жаман иіс, жүйрік жел – қатты жел.
Өлеңнің негізгі түйіні. Туған жерге, туған табиғатқа, туысқан - бауырға деген махаббат.
Әдебиет теориясы: Адамның көңіл - күйін, жүрек сезімін, күйінгенін, сүйінгенін, ішкі жан сырын жырлайтын өлең – лирикалық өлең деп аталады. Лириканың бас кейіпкері – ақынның өзі.
Лириканың бір үлгісі – Мағжанның өлеңдері. “Мағжан өлеңдері өкіндіреді, мұңайтады, жылатады, аятқызады, есіркетеді, жігер береді”

Тарихшылар тобы: Ақынның атында не бар тақырыбына өздері жинаған материалдарымен өз тобында ақылдасып коллаж жасап, пікір алмасады.

Зерттеушілер тобы:

Өлеңнен ақынның сағыныш сезімін білдіретін үзінділерін тауып, пікір алмасып постер құрастырады.

Көрініс:

Оқушы: «Мағжан абақтыда»

Сынып ішінде қара көлеңке.

Тордың ар жағында оқушы «Сағындым өлеңінен үзінді оқиды. (Қобыз сарыны естіліп тұрады.)

Мағжан :

Абақтыда айдан, күннен жаңылдым,

Сарғайдым ғой,сар даламды сағындым.

«Қарашығым, құлыным!» -деп зарлаған

Алыстағы сорлы анамды сағындым.

Жатқан үйім –қабырғасы қара тас,

Жарық сәуле, жылы күнге жаны қас.

Ауыр иіс, ылғи қара көлеңке,

Ерте-кеш те, күндіз-түні арылмас.
Сыныптың бұрыш жағында киіз үй, аласа үстел, зарлаған ана дауысы:

Құлыным ботам...

Мағжаным!

Қу тағдыр басыңа қайғы түсірді-ау.

Зар заман... Аясаңшы,ботамды,

Мағжаным,жаным,қайдасың?

Қарашығым, құлыным ... Ана бейнесі өтіп.

Мағжан «Сағындым» өлеңің жалғастырып оқиды.

Микрофон әдісі

Сұрақ қоя білу және өзіне қойған сұраққа дұрыс жауап бере алу.

Топ –топқа сұрақтар дайындауға уақыт беремін. 1-топ,2-ші топқа, 2-ші топ ,3-ші топқа ,3-ші топ 1-ші топқа сұрақтар қойып, жауабын алуларын сұраймын.

«Сағыныш» өлеңі бойынша 1-ші топ,2-ші топқа, 2-ші топ ,3-ші топқа,3-ші топ 1-ші топқа сұрақтар қойып, жауабын алады.

Мысалы: Өлең не туралы?

Ақын кімдерді сағынды?

Абақтыны қалай суреттейді?

Өлеңнің негізгі идеасы неде?

Ақын абақтыға кім үшін түсті?т.б сұрақтар.

Проблемалық сұрақ

Оқушыларға сұрақ қоямын.

Мағжан Жұмабаев жазықсыз айыпталуда. Сен оны қалай құтқарар едің?

Жауап береді.

Мысалы: Мен адвокат болсам,ақынның ақтығын, адалдығын заң алдында дәлелдеуге бар күшімді салар едім.т.б.жуаптар.

Сабақты қорытындылау

Үй тапсырмасы

Бағалау

ПОПС формуласы

Үй тапсырмасын түсіндіру.

Бағалау парағы бойынша балалар өздерін, өз топтарын, жалпы сынып жұмысын бағалайды.

Оқушының аты –жөні

_______________

Сабақтағы іс-әрекетті 5 ұпай бойынша бағала.

«Мен» ________

«Біз» _________

«Жұмысымыз» _______

1.Менің ойымша...

2.Себебі,мен оны былай түсінемін...

3.Оны мен мына фактілермен дәлелдей аламын...

4.Осыған байланысты мен мынадай қорытынды шешімге келдім...

Өлеңнен өзіне ұнаған үзінді жаттауға беру.

Оқушыларға бағалау парағы бойынша өзінің, тобының, жалпы сынып жұмысын бағалауды ұсынамын.

Оқушылар өтілген тақырыпты тұжырымдайды, өз пікірлерін білдіреді.

Өлеңнен ұнаған үзінді жаттау.

Дәптерде өлең туралы ойын жазу.

Оқушылар бағалау парағы арқылы өзінің, тобының, жалпы сынып жұмысын бағалайды.

Кері байланыс

Балалар сендерге бүгінгі сабақ ұнады ма?

Ұнады -қызғылт түсті стикер

Ұнамады – сары түсті стикер жапсырады.

Оқушылар сабақтан алған әсерлерімен бөліседі, шығу парағына сары, қызыл стикер жапсырады.