Үйсіндер тарихы, орналасқан жері
Ежелгі Қазақстан тарихы 6 сынып
Сабақтың мақсаты
Білімділік: Қазақстан аумағында б.з.б. 3 ғ. б.з.-дың 5 ғасыры аралығында сақтардан соң Жетісу жерін үйсін тайпалары мекендеген жайлы толыққанды білім қалыптастыру ;
Дамытушылық: Үйсіндердің тарихы мен орналасқан жерімен таныстыру, қола дәуірі тайпаларымен салыстыра отырып, ортақ белгілерін, айырмашылығын тани білуге, картамен жұмыс істеуге үйрету, ой қорыта білу қабілеттерін дамыту;
Тәрбиелік: Үйсіндерді ер жүрек халық ретінде сипаттай отырып, үйсіндердің дүниежүзілік өркениетке қосқан үлесін анықтау, оқушыларды отаншылдыққа, ерлікке, батырлыққа тәрбиелеу;
Үй тапсырмасын пысықтау
№
Картадан көрсету
Шығыс Қазақстан
Ескерткіштері
Оңтүстік Қазақстан және Жетісу өңірі
Шаруашылығы
Орталық Қазақстан
Солтүстік Қазақстан
Сандар сөйлейді
1.200-дей ескерткіш
2.4303
3.1998-1999 ж.ж
4.300 шақырым
5.б.з.б. 4-2 ғ.
6.17-18 жас
7.400-600бас
8.”6-8”-10-12
9.Б.з.б. 1 мыңжылдық
10.б.з.б. 3-1 ғасыр
Дұрыс жауаптарымен тексеру
1. Шілікті жазығында 200-дей ескерткіштер орналасқан
2. Шілікті алтын адамының үстіндегі алтын қаптырма-түймешіктері 4303 дана
3. З.Самашев № 11 оба зерттеп ғаламат олжа табылды.
4. Шірік-Рабат қаласы Қызылордадан 300 шақырым жерде орналасқан.
5. Шірік-Рабат қаласында табылған жебенің қола ұштары, алтын қапсырмалар б.з.б. 4-2 ғасырларға жатады.
6. Есік обасында табылған “алтын адам” жасы 17-18
7. Бір үйірде 400-600 бас жылқы болған
8. Жұт 6-8,кейде 10-12 жылда бір қайталанып тұрды.
9. Солтүстік Қазақстан тұрғындары егіншілік пен отырықшылдықтан б.з.б. 1 мыңжылдықта көшпелі өмір салтына ауыса бастаған.
10. Ерте темір дәуірінде Қазақстан жерінде түсті металл қорыту уақыты б.з.б. 3-1 ғасыр аралығын көрсетеді.
Жаңа сабақ жоспары
1.Үйсіндердің орналасқан жері
2.Үйсіндер туралы жазба деректер
3.Қоғамдық құрылысы
Орналасқан жерін анықтау Жетісу өңірі
Жетісу өңірі
Үйсіндер
Сақтардан соң Жетісу жерін мекендеген
Алғашқы этникалық бірлестіктердің бірі
Б.з.б. 3 ғасыр мен б.з.-дың 5 ғасыры аралығында өмір сүрген
Тянь-Шань, Қытайдың солт-батыс, Тарбағатай жерлерінде өз ізін қалдырған
“ Үйсін” атауы қытай жазбаларында б.з.б. 2 ғ. бастап кездеседі
Тарбағатай
Тянь-Шань
Сызба
1.
Ат жақты, аққұбаша, сары шашты
Ордасы Қызыл Аңғар (Чигучен не Чигу) қаласы Ыстықкөл мен Іле өз. Оңтүс- жағалауы аралығында орналасты
Үйсіндердің шығыс шегі бір кездерде Қытайдың сол-бат. Бесбалық ауданы арқылы, батысында Шу-Талас өз. бойымен өткен
Үйсін
Антропологиялық жағынан еуропоидтер. Бірақ бет пішіндерінде монғолоидтық белгілері барлығы анықталған
Астанасы орналасқан жер Шарын өзені
Ыстықкөл
Іле өзені
1
Үйсін б.з.б. 3-1 ғ.
Үйсіндер туралы жазба деректер
Ертедегі қытай деректерінде көрсетілгендей, “үйсіндер егіншілікпен де, бау-бақшамен де шұғылданбайды”
Шөбі мен суы мол жерлерді таңдап, малмен бірге бір орыннан екінші орынға көшіп жүреді
Табиғаты: “Жерлері тегіс, шөптесін, жаңбырлы әрә суық келеді” Тауларында қылқан жапырақты ағаш өседі.
Қытай тарихшысы Сыма Цянь
Үйсіндердің басшысы гуньмо деп атайды. Оның әкесі сюннудың батыс шекараларындағы шағын патшалықты билеген. Сюнну оның әкесіне шабуыл жасаған кезде гуньмо туған, әкесі оны далаға тастап кеткен. Тұмсығымен ет тістеген қарғалар оның үстінде айналып ұшып жүрді, ал қасқырлар оны емізген. Шанью (сюннулардың билеушісі) бұған таңғалып, мұны ғажайып нәрсе санап, оны тәрбиелеп өсірген.
Көрші елдермен байланыс
Шығысында- Ғұндармен
Солтүстік-батысында- Қаңлымен
Батысында- Дауаниямен
Үйсіндердің үлкен гуньмосы Чигу қаласында тұрды
Халқы 630 мың адам
Әскері 188800 жауынгер
Халқы
Қоғамдық құрылысы
Басшысы Гуньмо
Бек
Жеке тайпа көсемдері
Ұсақ рубасылар
Малшылар мен егіншілер
Қарапайым халық
- 4-5 мың жылқылары болды, өз жылқыларын айыру үшін оларға таңба салды
- 4-5 мың жылқылары болды, өз жылқыларын айыру үшін оларға таңба салды
- Киімдері көбінесе жібектен, биязы жүннен тоқылған матадан тігілді
- Киімдері көбінесе жібектен, биязы жүннен тоқылған матадан тігілді
- Көбінесе соғыс кезінде тұтқынға түскен адамдардан құралды, жүннен тоқылған, былғары мен қой терісінен тігілген киімдер киді
- Көбінесе соғыс кезінде тұтқынға түскен адамдардан құралды, жүннен тоқылған, былғары мен қой терісінен тігілген киімдер киді
3
Бай үйсіндер
Дәулетті адамдар
Құлдар
Әлеуметтік теңсіздік
Жылжымалы мүлік Мал
Жылжымайтын мүлік Жер
- Жерленген зираттардан білуге боладыҮлкен обаларға бай адамдармен бірге бағалы заттар қойылған
- Жерленген зираттардан білуге боладыҮлкен обаларға бай адамдармен бірге бағалы заттар қойылған
Жеке меншіктің шыққыны
- Қабірге қайтыс болған адамның қарапайым тұтынған заттары салынған
- Қабірге қайтыс болған адамның қарапайым тұтынған заттары салынған
Малшылар мен егіншілер
Сабақты бекіту Кесте толтыру
Орналасқан жері
Жазба деректер
Үйсін
Қоғамдық құлылысы
Шаруашылығы
Астанасы
Қарым-қатынас жасаған елдер
Бағалау
№
Оқушының аты-жөні
1
Бағасы
2
3
4
5
6
7
Үйге тапсырма сызбаны толтыру
1
Менен жауап, сіздерден сұрақ
Үйсін
3
2
4
Г
И
Ч
У
Ь
У
Г
Н
М
О
Д
Я
И
У
Н
А
А
А
Ь
Н
Т
Ш
Я
Н
Ь
Я
Ь
Н
М
Ц
А
С
Ы
У
Е
П
И
О
Д
О
Р
Назарларынызға рахмет
