«Весна — лето 2024»

"Урок тувинской литературы на тему: Михаил Дуюнгар "Хлеб""

Кичээлдиӊ темазы: М. Дуюнгар «Хлеб».

Кичээлдиӊ сорулгазы:

1. Эрткен кичээлге өөреникчилерниӊ боттарыныӊ номчуп турганы чогаалдыӊ сөзүглелин кайы хире хандыр билип алганынга, кол чиге айтырыглар дузазы-биле маадырларын, чогаалдыӊ планын, темазын, микротемаларын, идеязын тодараттырып, кыска утказын, чогаалдыӊ дылын илереттирип тургаш ыяк сактып алыр кылдыр билиндирер.

2. «Схема», «Кроссворд», «Тест», «Айтырыг-Харыы» дамчыштыр аас болгаш бижимел чугаазын сайзырадыр.

3. «Төөгү билбес төөрээр, төрел билбес түрээр» деп бурунгуларывыстыӊ чиге сөзунге даянып, бодувустуу дег орус чоннуӊ чаӊчылдарын хүндүлеп база кижи деп чүл? Кижи ниитилелге ажыктыг кылдыр чурттаар ужурлуг, «бодун хүндүлеп билир кижи өскелерни база хүндүлээр болур» деп угаадыглыг бодалдарга чедирип, эрткен үеже ээ көрнүп чоруурунга, шынчы, төлептиг, кижизиг болурунга кижизидер.

Олимпиады: Русская литература 5 - 11 классы

Содержимое разработки













































Түӊнел кичээл:

М. Дуюнгар «Хлеб»

(6 класс)





























Кылган: МБОУ СОШ №2 г. Кызыл

тыва дыл болгаш чогаал башкызы

Кужугет Зоя Дажы-Сереновна

















Кызыл – 2021



Кичээлдиӊ темазы: М. Дуюнгар «Хлеб».

Кичээлдиӊ сорулгазы:

1. Эрткен кичээлге өөреникчилерниӊ боттарыныӊ номчуп турганы чогаалдыӊ сөзүглелин кайы хире хандыр билип алганынга, кол чиге айтырыглар дузазы-биле маадырларын, чогаалдыӊ планын, темазын, микротемаларын, идеязын тодараттырып, кыска утказын, чогаалдыӊ дылын илереттирип тургаш ыяк сактып алыр кылдыр билиндирер.

2. «Схема», «Кроссворд», «Тест», «Айтырыг-Харыы» дамчыштыр аас болгаш бижимел чугаазын сайзырадыр.

3. «Төөгү билбес төөрээр, төрел билбес түрээр» деп бурунгуларывыстыӊ чиге сөзунге даянып, бодувустуу дег орус чоннуӊ чаӊчылдарын хүндүлеп база кижи деп чүл? Кижи ниитилелге ажыктыг кылдыр чурттаар ужурлуг, «бодун хүндүлеп билир кижи өскелерни база хүндүлээр болур» деп угаадыглыг бодалдарга чедирип, эрткен үеже ээ көрнүп чоруурунга, шынчы, төлептиг, кижизиг болурунга кижизидер.



Кичээлдиң хевири: түӊнел.



Кичээлдиң дерилгези: компьютер, экран,үлегер сөстер, сюжеттиг чуруктар.



Кичээлдиң методтары: дилеп-тыварының, башкының сөзү, беседа, хайгаарал, өөреникчилерниң бот ажылдары.



Кичээлдиң принциптери: эртемге дүүшкээниң, медерелдииниң, өөренип турар чүүлдерин хандыр шиңгээдип алырын негеп турар дидактиктиг, көргүзүглүүнүң, дес-дараалашкааның, теорияны практика-биле холбаарының.



Кичээлге ажыглаан технологиялар: кадык-камгалал (здоровьесберегающая), билиг сайзырадыр (развивающая), өөренмээн теманы мурнады өөредир (опережающая), информационно-коммуникативная технология (ИКТ), личностно-ориентированный подход.



Кичээлдиң планы:

I. Организастыг кезээ.

II. Катаптаашкын.

III. Сула шимчээшкин.

IV. Быжыглаашкын.

V. Кичээлди туңнээри (рефлексия).

VI. Онаалга бээри.

VII. Түңнел демдектер салыры.



Кичээлдиӊ чорудуу:

  1. Организастыг кезээ.

  2. Катаптаашкын.

  1. Айтырыг-Харыы дузазы-биле схеманы долдурар:

а) Чогаалда кирип турар маадырларны айтырар.

б) Чогаалдыӊ кыска планын тургузар.

в) Чогаалдыӊ темаларын илередип үндүртүр.

г) Кол темазын тодараттырар.

д) Микротемаларын илереттирер.

е) Идеязын (мөзү-бүдүшке хамаарышкан үлегер домактар дузазы-биле) тыптырар.











Маадырлар

Чогаалдыӊ планы

Микро-темар

Тема

Идеязы (үлегер домактар)

  1. Байыр

  2. Байырныӊ ачазы

  3. Байырныӊ акызы

  4. Билзек-кыс (даай-авазы)

  5. Өлчеймаа (повар)

  6. Быжырыкчы

  7. Түлүш (хеп үлээр фронтучу)

  8. Төмүр (суму даргазы)

  9. Кудус-оол (кыжырымак оол)

  1. Интернаттыӊ чартык хандырылгазынга болгаш акызы сугга туруп алгаш Байырныӊ өөренип эгелээни.

  2. Чогаалда үениӊ байдалы база акызыныӊ дуӊмазынга хамаарылгазы.

  3. Өлчеймаа деп повар угбай-биле кол маадырныӊ аразында чугаа.

  4. Оолдуӊ чурум үреп алыры.

  5. Быжырыкчы угбай биле Байырныӊ аразында чугаа.

  6. Байыр биле акызыныӊ аразында чугаа.

  7. Оолдуӊ чурум үрепкениниӊ билдине бергени.

  8. Кол маадырныӊ суму даргазынга буруузун билингени.

1. найырал

2. бойдус

3. ажыл-иш

4. өг-бүле


1. мөзү-

бүдүш


«Бак кижи балалыг, өртеӊ ыяш хөөлүг»; «Эки келзе – салдынма, бак келзе - туттунма»…



  1. Сула шимчээшкин (карак - кол оорган болганда, өөреникчилерниӊ карактарын быжыглаар, карактарыныӊ хан эргилдезинге эки болур сула шимчээшкиннерден кылдырар):



  1. 3, 5 секунда иштинде 6 катап карактарны чаза шийер;

  1. Шийип алган карактарныӊ кырынга үш салааны каггаш, 1, 3 секунда иштинде 3 катап оожум идер;



  1. 2 минута иштинде карактарын чивеӊнедир.





  1. Быжыглаашкын.

  1. Тест-биле ажыл (өөренири кошкак 6 өөреникчиге үлээр: Дажы-Серен, Дандар, Буяна, Долума, Мөӊгүн-Очур, Кежик).

М. Дуюнгарныӊ «Хлеб» деп чогаалынга хамаарышкан тест № 1.

1. Байыныӊ ада-иезиниӊ аалы чүү деп черге күзеп турганыл?

а) Дыттыг-Хем б) Дажыг хем



2. Байырны ачазы каш класска өөрензин дээш эккеп кааныл?

а) бир б) ийи



3. Оол интернатка турар дээрге чүү чүве чедишпес турганыл?

а) орун-дөжек б) идик-хеп



4. Байыр кымныӊ бажыӊынга туруп алгаш өөренип эгелээнил?

а) даайыныӊ б) акызыныӊ



5. Хеп үлээр фронтучу, аскак буттуг акыйныӊ ады?

а) Түлүш б) Төмүр



6. «…Школаныӊ берген хевин хирлендирбе, камнап кедер сен» деп кымныӊ чагыг сөстери-дир?

а) авазыныӊ б) ачазыныӊ



М. Дуюнгарныӊ «Хлеб» деп чогаалынга хамаарышкан тест № 2.

1. Байырныӊ акызыныӊ көк-хырын өйүнде ажы-төлү каш кижи турганыл?

а) чеди б) тос



2. Чогаалда үениӊ байдалы-биле чүү чүве ховар турганыл?

а) аъш-чем б) тараа-быдаа



3. Чогаалда чүү элбек эвес турган деп бижип турарыл?

а) хлеб б) далган



4. Ол үеде хензиг сууржугаштыӊ чурттакчылары барык шуптузу чүнү соктап чип турган-дыр?

а) чиӊге тараа б) тараа



5. Чогаалда кыштыӊ кайы айыныӊ чыккылама соогунда Байырныӊ доӊуп кал часканын көргүзүп бижээнил?

а) февраль б) январь



6. Кезээде омак-хөглүг каттырган-иттирген чоруур повар угбайныӊ ады?

а) Байырмаа б) Өлчеймаа



М. Дуюнгарныӊ «Хлеб» деп чогаалынга хамаарышкан тест № 3.

1. Повар угбай чемненир дээш эрте чедип келген Байырга шай, хлеб чиртип кааш, чандырарда холдарынга даш ак чүлер тутсуп берген ийик?

а) чигирлер б) конфеталар



2. Кеткен хевинде хлеб чыды сиӊип калган чоруур, шириин шырайлыг угбайны чогаалда канчаар адап турарыл?

а) повар б) быжырыкчы



3. Байырныӊ авазыныӊ дуӊмазы болур башкыныӊ ады?

а) Билзек-кыс б) Билзимаа



4. Хөөкүй быжырыкчыны кончуп, сыындырып медээжок болган кижиниӊ эрге дужаалы чүү кижи ийик?

а) школа директору б) суму даргазы



5. Харыысалга чок, күрүне өнчүзүн кижи болганынга үлеп турар сен дээш, быжырыкчыны кончуп турган дарганыӊ ады кым ийик?

а) Төмүр б) Кудус-оол



6. Байырныӊ бодалынга эӊ кыжырымак кылдыр кирип турган школада оолдуӊ ады?

а) Дуюнгар б) Кудус-оол



Тестиниӊ шын харыылары

1.

2.

3.

1. а

2. б

3. а

4. б

5. а

6. б

Тестиге үнелээри

Шын айтырыглар

саны

Демдекти бодунга салыры

5, 6

«5»

4

«4»

3

«3»

2

«2»





  1. «Тывынгырлар» деп кроссворд-биле ажыл (тест кылып турар өөреникчилерден аӊгыда шупту өөреникчилерге кылдырар).

Доора дургаар айтырыглар: 1. «… дайын хоозуралындан уштунуп, элээн хөнүй суг бээр болза, бо хлевивис моон-даа элбек, амданныг апаар…» деп кымныӊ чугаалаан сөстери-дир? 2. Байырныӊ даай-авазыныӊ ады кым ийик? 3. Суму даргазыныӊ адын тып! 4. Кол маадыр кайы айда чурум үреп, башкы угбазыныӊ адын тудуп хлеб бижидип аптар ийик? 5. Чогаалда топоним болур күзег ады?

Узун дургаар айтырыглар: 1. Чогаалда хостуг сатпайн турар чүве чүү ийик? 2. Чүү деп эт-сеп аймаа чедишпес болганындан Байыр интернатка турбайн баар-дыр? 3. Чогаалда аскак буттуг акыйныӊ ады? 4. Чогаалда шириин шырайлыг угбайныӊ адын сагын! 5. Байырга ак даш чигирлер тутсуп берип турган угбайныӊ ады кым ийик?





2.










О


1.

И

р

е

й




у






н




-




д






1.


ө


4.



Х

ж

Б


2.

Б

и

л

з

е

к

-

к

ы

с





е


к


ж








б

3.

ы


3.

Т

ө

м

ү

р

5.


ү


ы


Ө

4.

Ф

е

в

р

а

л

ь


к


л





ү


ч


ч





ш


5.

Д

ы

т

т

ы

г

-

Х

е

м








й








-





м



а



а







  1. «Тараа – тодуг чуртталганыӊ херечизи» деп шинчилел ажылы (күзелдиг, билир өөреникчилерниӊ тараалар хевирлерин (арбай, чиӊге-тараа, ак-тараа) база оларны канчаар далган кылдыр болбаазырадып алырыныӊ ажылы).



  1. 8-ки класска өөренип эртер К.Кудажыныӊ «Тараа» деп чогаалы-биле ажыл. Сөзүглел-биле ажыл: «… Тараа! Амыдырал чүгле оон туттунуп турар деп чүвени Суваӊ кымдан-даа артык билир, бай-шинээлиг, мал-маганныг-даа болзуӊза, чүгле эът-биле амыдырап шыдавас сен. Суваӊ ышкаш хөй ажы-төлдүг, ядыы-ядамык кижилерниӊ көрнүр чүвези чаӊгыс-ла тараа. Байларга хөделдеп, алгы-кежин-даа эттеп бээрге, олар хооруп чи дээш, барба тараа уруп бээр эвес, өзеп чи дээш, хой тудуп бээр эвес, соп чи дээш, инек айтып бээр эвес. Суваӊ белен эвес аӊчы-даа болза»



  1. «2016 – экииргек болгаш хүндүлээчел чоруктуӊ чылы» деп сюжеттиг чуруктар-биле ажыл.

Л
ента "кадак" - церемониальный шарф, подносится как почетный дар, а также выражает гостеприимство и дружелюбие тувинцев.



Р
усское гостеприимство — обычай «Хлеб да соль»
. С хлебом и солью до сих пор встречают важного гостя, например, представителей иностранных держав у трапа самолета. Гость должен отломить кусочек хлеба, посолить его и съесть. Этот обряд стал символом приобщения к основным жизненным ценностям встречающих его людей, это также означает, что он вступил с ними в дружеские отношения и готов съесть вместе с ними «пуд соли», т. е. разделить все их беды и заботы.

Сочетание хлеба и соли играло роль исключительно емкого символа: хлеб выражал пожелание богатства и благополучия, а соль считалась оберегом, способным защитить человека от враждебных сил и влияний.

  1. Кичээлди түӊнээри (рефлексия).



Кичээлден



Чедир билип албаадым.



Билип алыксап тур мен.



Билип алдым.





  1. Бажыӊга онаалга. «Дайынныӊ хлеви» деп презентация белеткээр

  2. Түӊнел демдектер салыры.



Получите свидетельство о публикации сразу после загрузки работы



Получите бесплатно свидетельство о публикации сразу после добавления разработки


Серия олимпиад «Весна — лето 2024»



Комплекты учителю



Качественные видеоуроки, тесты и практикумы для вашей удобной работы

Подробнее

Вебинары для учителей



Бесплатное участие и возможность получить свидетельство об участии в вебинаре.


Подробнее